Abdullah Cevdet Uyanınız Uyanınız Kitabının İncelemesi

Abdullah Cevdet Uyanınız Uyanınız Kitabının Ana Fikri

Abdullah Cevdet Uyanınız Uyanınız Kitabının Konusu

Abdullah Cevdet Uyanınız Uyanınız Kitabının Özeti

Eser, üç bölümden oluşur:

• Türkiye Vatandaşlarına
• Takrîr-i Hak
• Umum Müslümanlara

Bu eser, Abdullah Cevdet’in aynı devir içerisinde verdiği, birbirinden konu olarak bağımsız olmayan, Abdülhamid idaresini kötülerken Meşrutiyet yönetim şekline övgüler yağdırdığı, halkı bilinçlendirmek amacıyla yazdığı eserlerden biridir.

Eser hürriyeti tasvir eden şu cümle ile başlar:

“Fikr-i hürriyet; nüfûz u intişâr, işgal ü ihyâ hususlarında nur-ı şems gibidir.”

Yazar, bu küçük risalenin iki bininci nüshasının da birkaç ay zarfında Türkiye’ye dağıldığını haber verir ve birinci bölüme geçer.

Abdullah Cevdet ‘Türkiye Vatandaşlarına’ adlı bölümde, tek bir hükümdârın gönlüne göre idare olunan bir ülkenin, esirliği kabul etmiş olduğunu hatırlattıktan
sonra buna artık ‘yetişir!’demenin vaktinin geldiğini söyler. Ona göre; ülke, istibdâda kurban gitmeden bütün bu olanlara ‘dur!’ denilmesi gerekmektedir.

“Biz vatanımızda zindana atılmışız.” tarzında halkı ayağa kaldırmak, isyan ettirmek için söylenmiş sözler, bütün risale boyunca devam eder. Ülkenin otuz iki senedir ahlakının bozulmak istendiğini, ırz ve namusun önemini yitirdiğini, hâsılı milletin perişan bir halde kıvrandığını iddia eden yazar, coşkulu bir dille düşüncelerini ifade etmiş kalk!, uyan! gibi emir kipleri ile milleti harekete geçirmek istemiştir. Bunları yaparken bazen kendi cümlelerini kullanmış, bazen de ünlü isimlerin eserlerinden alıntılar yapmıştır:

“Kalkın: Hak için, hürriyet için, adalet için kalkın!” Namık Kemal’in,

“Muîni zâlimin dünyada erbâb-ı denâettir

Köpektir zevk alan sayyâd-ı bî-insafa hizmetten”

Abdullah Cevdet, bu bölümü “yaşasın hür yaşamak için ölmekten korkmamak” sözleri ile bitirir.

Onun düşüncesindeki padişah, Türkiye’nin hürriyetinden ne eksik ne fazla hürriyete sahip olacaktır ki ‘yaşasın padişahım’ alkışlarına lâyık olabilsin. Abdullah Cevdet, eserin sonunda, genel olarak bütün müslümanlara hitap eder ve onlara, kurtuluş yolunun ancak fazilet, servet ve kuvveti ele geçirince açılacağını söyleyip bunun için bu yolu kapayan Abdülhamid’in adaletsizliğinin ortadan kalkması gerektiğini hatırlatır.