Ad Aktarması Mecaz-ı Mürsel Nedir Kısaca Özellikleri Maddeler Halinde Örnekleri Sorular

AD AKTARMASI (MECAZ-I MÜRSEL)

Bir sözcüğün benzetme ilgisi olmadan başka bir sözcük yerine kullanılmasına ad aktarması denir.

•  Bir kravat masama gelip dosyaları bıraktı. 

“Kravat” sözcüğüyle “insan” kastedilmiştir. İnsan ile kravat arasında benzetme ilgisi yoktur. İnsana ait bir giysi parçası söylenerek ad aktarması yapılmıştır.

•  Törende birçok ödül aynı masada oturuyordu.

“Ödül” sözcüğü “insan”ı karşılamaktadır. Ödül ile insan arasında benzetme ilgisi yoktur. Ad aktarması söz konusudur.

• Tek taşımı kendim aldım.

Tek taş, yüzüğün bir parçasıdır. Taş ve yüzük arasında benzerlik ilgisi yoktur. Parça – bütün ilgisiyle ad aktarması yapılmıştır.

• Giydiği kot çok pahallıydı.

“kot” sözcüğüyle “pantolon” un bir özelliği söylenmiş. Benzetme ilgisi yoktur.Ad aktarması yapılmıştır.

• Koltuk kavgası sürdü gitti

Makam yerine makamdan somut bir parça olan koltuk söylenmiş, ad aktarması yapılmıştır.

• Bu bölgede iki bin tüfeğiz biz.

Asker ile tüfek arasında bir ilgi vardır ancak benzetme ilgisi yoktur. Ad aktarması yapılmıştır.

• Yeni bir imzayla söyleşi yapılacak.

Sanatçı yerine imza söylenmiş. Sanatçı ile imza arasında bir ilgi vardır ancak benzerlik söz konusu değildir.

• İstanbul, havuzda serinledi.

“İstanbul” sözcüğüyle “İstanbul halkı” kastedilmiştir. İstanbul ve halk arasında benzerlik yoktur; yer – insan ilişkisi vardır.

• Akşama doğru rujlar, boyalar, askılı askısız, uzun, kı­sa, renk renk şile bezleri balkonlara ve tatil sitesinin avuç içi büyüklüğündeki gezinti alanına dökülürdü.

Bu cümlede insanlara ait giysiler veya özellikler benzetme ilgisi olmadan kullanılarak ad aktarması yapılmıştır.

Aynı şekilde aşağıdaki örneklerde de ad aktarması söz konusudur.

• “Ağlamak” yerine “gözyaşı dökmek”
• “Ölmek” yerine “can vermek”
• “Doğmak” yerine “dünyaya gelmek” denebilir.
• “Maçı İtalya kazandı” cümlesinde “İtalya takımı” kastedilir.
• “Ona cepten ulaşabilirsiniz” cümlesinde “cep telefonu” kastedilir.

********************

Ad Aktarması Mecaz-ı Mürsel Soruları

SORU

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde ad aktarması yok­tur?

A) RAHMET YAGIYOR GÖKTEN, RAHMET!

B) Kalemlerimiz gazetelerde kendilerini gösterebilmekte.

C) Üniversitenin bu kürsünden k,mler gelip geçti!

D) İnsanlar yiröi yıl önce buradan göç etmişler.

E) Adamcağız dün Hakk’ın rahmetine kavuştu

CEVAP

A seçeneğinde “rahmet” sözcüğü “yağmur” yerine; B’de “kalemler” sözcüğü “yazarlar, aydınlar” yerine; C’de “kürsü” sözcüğü “üniversitenin bir bölümü” yerine; E’de “Hakk’ın rahmetine kavuşmak” sözü “ölmek” yerine mecaz anlam güt­meden kullanılmıştır. Doğru seçenek D’dir.

Ad aktarmaları çeşitli ilgilerle oluşur.

********************

İç-Dış İlgisi İlgisi

• Tencere kaynayınca ateşi söndür.

(“Tencere” kaynamaz, tencerenin içindeki şey kastedil­mektedir.)

• Şişeyi bir içişte yarıladı.

(“Şişe” değil “şişenin içindeki” kastedilmektedir.)

Parça – Bütün İlgisi

• Yemek pişince ocağı kıs. (Ocaktaki ateşi)
• Gemiyi kurtaracak bir el bulunmalı. (Vücudun bir parçası)
• Bu yürek ne acılara katlandı! (Vücudun bir parçası)

Sanatçı – Eser İlgisi

• Victor Hugo’ydu okuduğum kitap. (Victor Hugo’nun bir eseri)
• Picasso’yu izliyorum duvarlarda. (Picasso’nun resimlerini)
• Partide önce Nazan Öncel sonra da Tarkan çalındı. (On­ların şarkıları)

Yer, Yön, Bölge, Çağ – İnsan İlişkisi

• Türkiye’nin bazı bölgeleri bu mevsimde telaş içinde. (Bölgedeki insanlar)
• Okula verilmesi gereken bir belge daha vardı. (Okul yöne­ ticilerine)
• Bu konuyu tıp fakültesiyle görüşmeye gidiyorum. (Tıp fakültesindeki doktorlar.)
• Doğu, yoklukla, açlıkla bakar Batıya. (Doğu halkı, Batı halkına)
• Anadolu üzülür savaşlarda. (Anadolu insanı)
• Adana sıcaktan bunalır yazları. (Adana halkı)
• Dünya bilir benim sana yandığımı. (Dünyada yaşayan herkes)
• Teknoloji çağı uzaktır duyguya. (Teknoloji çağının insan­ları)
• Vermem seni ellere Ordu üstüme gelse. (Ordu halkı)

Soyut – Somut İlgisi

• İnsanlık hızla artıyor. (“İnsanlar” yerine soyut olan “insan­lık” kullanılmıştır.)
• Türklük Avrupa’da çeşitli sorunlarla yüz yüze. (“Türkler” yerine soyut olan “Türklük” kullanılmıştır.)
• Gençlik, kafasına estiği gibi yaşamayı yeğliyor. (“Gençler” yerine soyut olan “gençlik” kullanılmıştır.)
• Karşıdan gelen güzellik kimin yâridir? (“Güzel kadın” ye­rine soyut olan “güzellik” kullanılmıştır.)
• Kasetçiye giren genç, Emre Aydın var mı, diye sordu. (Sanatçı söylenmiş, sanatçının albümü kastedilmiştir.)

********************

DİKKAT

Ad aktarmasına uğrayan tüm sözcükler mecazdır: Tüm şişeyi içtim. (Şişe mecazdır.)

SORU

Aşağıdakilerden hangisinde bir ad aktarması yoktur?

A) Kasaba yeni uyandığında biz yolda olacaktık.

B) İstanbul, yaşlandıkça güzelleşen bir sevgilidir.

C) Köy, rüyaları yorumlamayı iyi biliyordu.

D) Dünya izliyor bu televizyon kanalını.

E) Tüm şehir, uçsuz bucaksız denizi görebiliyordu.

CEVAP

A’da “kasaba” sözcüğüyle “kasaba halkı”, C’de “köy” sözcüğüyle “köy halkı”, D’de “dünya” sözcüğüyle “tüm insanlar , E’de “tüm şehir” ifadesiyle “tüm şehir halkı” kastedilmiştir. Bu ifadelerde benzetme amacı yoktur. Ancak, B seçeneğinde İstanbul bir sevgiliye benzetilerek kişileştirilmiştir, burada ad aktarması söz konusu değildir. Doğru seçenek B’dir.

Aşağıdaki cümlelerde geçen ad aktarmalarını bulunuz.

• Evde kaç boğaz bekliyor beni?
• Avustralya, Asyalı öğrencileri çekmek için atağa geçti.
• Üniversite, paneller için hazırlıkların yapılacağını açıkladı.
• Japonya, bölgede kapsamlı bir burs diplomasisi uyguluyor.
• Bir şey alamazdım, bozukluklardan başka bir şey yoktu çantamda.
• Avrupa da sıcaktan bunalmaya başladı.
• Camı açınca bahar rüzgârı girdi içeri.