Bağlaç Nedir Konu Anlatımı Özellikleri Kısaca Örnekleri Soruları
Bağlaç Nedir Konu Anlatımı Özellikleri Kısaca Örnekleri Soruları
BAĞLAÇLAR
Tek başına anlamı olmayan, aynı görevdeki sözcükleri, söz öbeklerini veya anlamca birbiriyle ilgili cümleleri birbirine bağlayan sözcük türüne bağlaç denir:
Ve/veya/ya da/yahut / ama / fakat / ancak / ile / ise / ki / oysa / oysaki / çünkü / hatta / üstelik / nitekim / halbuki / mademki / meğer / meğerki / yoksa /yeter ki / hele / hele ki / bile / de /.. .de …de/ya… ya…/hem… hem…/ne… ne…/ha… ha… /…olsun …olsun/ister …olsun ister …olsun/gerek… gerek…
Bağlaçlarının dışında birçok sözcük ve sözcük grubu bağlaç görevinde kullanılmaktadır:
gel gelelim / kaldı ki / demek oluyor ki / şu var ki / o hâlde / şu hâlde / neyse / öyle ki / ne var ki / ne ki / açıkçası / kısacası / sözün kısası / bir de / sonra / ola ki…
TAKTİK
Bağlaçların da edatların da tek başlarına anlamları yoktur; ancak, bağlaçlar cümleden çıkarıldıklarında anlamda bir bozulma olmaz ve bağlaçların yerine virgül veya noktalı virgül getirilebilir. Buna karşın edatlar cümleden çıkarıldıklarında anlam bozulur.
Soruyu sordum ama hâlâ bir cevap alamadım.
Bağlaç
Soruyu sordum, hâlâ bir cevap alamadım.
(Bağlaç kaldırıldığında anlam bozulmuyor ve yerine virgül
getirilebiliyor)
Oğlu için her şeyi göze alırdı. / Oğlu her şeyi göze alırdı.
(Edat cümleden çıkarıldığında anlam değişiyor, bozuluyor.)
Bağlaçlar görevdeş (aynı öğeleri veya türleri) sözcükleri veya söz öbeklerini birbirine bağlar.
Küçük ve şirin bir evi vardı, (aynı türleri bağlamış)
Suyu sıcak veya ılık getir, (aynı türleri bağlamış)
Elbisenin kolları ile yakası dar geliyordu üstüne, (tamlananları bağlamış)
Leyla ile Mecnun çölde karşılaşırlar, (aynı öğeleri bağlamış)
Yüzmeyi de tenis oynamayı da severim, (aynı öğeleribağlamış)
Bağlaçlara Örnek Sorular
SORU
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ve” bağlacı dolaylı tümleçleri bağlama görevinde kullanılmıştır?
A) Cüzdanını ve ceplerini iyice araştırdı, birkaç anahtar çıkardı.
B) Toplumcu sanatçılar da sanatsal ve yenilikçi eserler vermişlerdir.
C) Masanın ve sandalyelerin elle tutulacak bir tarafı kalmamıştı.
D) Ana caddeden ve sokaklardan kalabalığın sesi yankılanıyordu.
E) Adam, son zamanlarda son derece kaba ve merhametsizdi, diyebilirim.
CEVAP
A’da nesneleri bağlama görevindeki “ve” bağlacı B’de sıfatları; C’de bir isim tamlamasında tamlayanları bağlamıştır. E’de yüklemleri (cümleleri) bağlayan bu bağlaç D’de dolaylı tümleçleri bağlamıştır. Doğru seçenek D’dir.
Bağlaçlar, iki cümle arasında anlam ve anlatım bütünlüğü sağlar.
Anladım ki artık sen yoksun.
1.cümle 2. Cümle
Çocuk çok çalışıyordu,ama bir türlü başaramıyordu.
1.cümle 2.cümle
Bağlaçlar, cümleleri birbirine bağladığında cümlelerin bir öğesi olarak değerlendirilmezler. Ancak görevdeş sözcükleri birbirine bağladığında bir öbek oluşturdukları için öbek içinde değerlendirilirler.
Seninle gelmeyi çok isterdim,ama işim var.
N Z Y O Y
Ankara ile İzmir hayatımın en önemli şehirleriydi.
0 Y
De:
Ey güneş, tanık ol sen de buna!
Defterimi de taşırım yanımda.
Ben de bağlıyım kurallara.
TAKTIK
Bağlaç olan “da / de” ile bulunma durum eki olan ” da / -de/ -ta / -te” birbiriyle karıştırdmamalıdır: Bağlaçolan “da/de” cümleden çıkarddığında anlam bozulmaz.Bağlaç olduğu için ayrı yazılır. Bulunma durum ekiolan ” da / -de / -ta / -te” ise cümleden çıkarddığındaanlam bozulur; ek olduğu için sözcüğe bitişik yazdır.
Sen gözlerimde bir nem, kulaklarımda bir ses ve içimde bir nefes olarak kalacaksın. (“-de”leri çıkardığımızda anlam bozuluyor, o hâlde ektir ve bitişik yazılır.)Pastanenin önünde bekleyeli bir saat oldu da ne gelen vardı ne giden, (“de” cümleden çıkarıldığında anlam bozulmuyor. 0 hâlde bağlaçtır ve ayrı yazılır.)
Ki:
Cümleleri birbirine bağlar:
Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini.
1.cümle 2. Cümle
Özneyi veya tümleci güçlendirir ve kimi zaman birleşik cümle kurar:
Ben ki Promete’den alıp ateşi aydınlattım dünyayı. (Özneyi güçlendirmektedir.)
Anladım ki kimsesizim. (Birleşik cümle kurmuştur.)
DİKKAT
Bağlaç olan “ki” bazı bağlaçlarda kalıplaşmış olarak bitişik yazılır; Meğerki, oysaki, halbuki, mademki.
DİKKAT
Bağlaç olan ki ayrı yazılır, üzerine hiçbir ek almaz ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz:
Akıl ki her insanda farklı işler.
Akıl her insanda farklı işler.
İse:
“İse” sözcüğü cümleye karşılaştırma anlamı katmışsa bağlaçtır; şart anlamı katmışsa edattır.
Roman öyküden hacimlidir, öyküyse romandan daha özlüdür, (bağlaç)
Bu, iyi bir romansa okurum ancak, (edat “ise” sözcüğü kullanıma göre edat veya bağlaç olabilir:
NOT
“İse” sözcüğü cümleden çıkarıldığında anlam bozulmuyorsa “bağlaç“; bozuluyorsa “edat görevindedir. “Dostluğa inanmayan adamsa, güvensiz bir insandır.”Bu cümlede kullanılan “ise” cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz. Bu cümle “Dostluğa inanmayan adam, güvensiz bir insandır.” anlamında hiçbir değişme olmaz. 0 halde bu cümlede kullanılan “ise” bağlaçtır.
“Dostsan, hep yanımda olursun.” cümlesinde kullanılan “ise” cümleden çıkarıldığında cümle “Dost, kötü günümde yanımda olmalıydın.” şeklinde asıl cümlenin anlatmak istediği anlamdan başka bir anlama gelir; yani anlam bozulur. 0 hâlde bu cümlede kullanılan “ise” edattır ve cümleye şart anlamı katmıştır.
“Ne… Ne…”:
“Ne… ne…” bağlacı olumsuzluk bildirir. Dolayısıyla bu bağlacın kullanıldığı cümlelerin yüklemi olumlu olmalıdır. Aksi halde anlatım bozukluğu söz konusu olur:
Ne sen ne de başkası bize bu konuda yardım edebilirsiniz. (Doğru bir cümledir.)
Artık arkadaşlarıyla ne konuşmak ne görüşmek istemiyordu. (Anlatım bozukluğu vardır.)
DİKKAT
Yüklem “ne… ne…” bağlacından önce kullanılmışsa yüklem olumsuz olur.
Geçmez artık ne mevsimler ne yıllar.
DİKKAT
Olumsuz fiillerin şart anlamında bulunduğu durumlarda “ne… ne…” olumsuz yüklemlerle kullanılabilir.
Ne sen ne ben bu kadar sessiz kalmasaydık üzerimize bu kadar gelmezlerdi.
“Ne… ne…” bağlacı görevdeş öğeleri birbirine bağlar:
Ne çarşıda ne pazarda şunun benzerini bulabildim. (Dolaylı tümleçleri bağlamıştır.)
Bu saatten sonra onu ne ararım ne sorarım. (Yüklemleri bağlamıştır.)
SORU
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ne… ne de… bağlacı nesneleri bağlama görevinde kullanılmıştır?
A) Ne Konya’ya ne de Afyon’a gittim.
B) Böyle bir şeyi ne gördüm ne de duydum.
C) Ne hızlı ne de yavaş sürdü otomobili.
D) Karşıma ne sen çık ne de o çıksın bir daha.
E) Ne beni ne de seni davet etti düğününe.
CEVAP
A seçeneğinde dolaylı tümleçleri, B ve D de yüklemleri,
C’de zarfları bağlama görevinde kullanılan ne… ne de… bağlacı E’de nesneleri bağlamıştır. Doğru seçenek E’dır.