Belirtme Sıfatları Konu Anlatımı
BELİRTME SIFATLARI KONU ANLATIMI
Belirtme Sıfatları Nelerdir
Belirtme Sıfatlar Örnek
Belirtme Sıfatlarla İlgili Cümleler
Bir ismi işaret, belirsizlik, sayı ve soru yönünden belirten sıfatlardır. Bunlar, söz konusu varlığı, onun niteliğiyle ilgili olmayan yönleriyle tanıtan sıfatlardır.
1. İşaret Sıfatları Konu Anlatımı
İsimleri işaret eden sıfatlardır, işaret sözcükleri ismin önüne gelerek “hangi?” sorusuna cevap verirler.
İşaret Sıfat Örnekleri
Bu yollar ne zaman yapılacak? (Hangi yollar?)
Şu işleri halledebilirsek iyi olur. (Hangi işler?)
O sınıfta okumam diye tutturdu. (Hangi sınıfta?)
DİKKAT: İşaret sözcükleri (bu, şu, o, böyle, şöyle, öyle, öteki, beriki, diğer…) sıfat veya zamir görevinde bulunabilirler, işaret sıfatları ismin önüne gelerek o ismi belirtir; işaret zamirleri ise o ismin yerine geçer.
İşaret Sıfatları İşaret zamirleri
Bu şiiri yeni yazdım. > Bunu yeni yazdım,
Öteki gazete nerede? > Öteki nerede?
Genç, beriki sokaktan döndü. > Genç, berikinden döndü.
Söyle bir arabası olsun isterdi. >Söyleşini isterdi.
Diğer işlerle ilgilenmedi. > Diğerleriyle ilgilenmedi.
İşaret Sıfat Soruları
SORU: Aşağıdaki cümlelerde işaret bildiren sözcüklerden hangisi ötekilerden farklı türdedir?
A) Şu adama bir şeyler söyleyin ne olur!
B) Öteki paketleri de bırakayım mı size?
C) Böyle düşüncelere tahammülü yoktu.
D) O zamanlar tanışmamıştık henüz.
E) Bunu paketletip evinize götürebilirsiniz.
CEVAP
İşaret bildiren sözcükler A’da “şu adam”, B’de “öteki paketler”, C’de “böyle düşünceler”, D’de “o zamanlar” şeklinde bir ismin önüne gelerek onu belirttiğinden işaret sıfatıdırlar. E’de ise işaret bildiren “Bunu” sözcüğü bir ismi belirtmeyip o ismin yerine kullanıldığı için işaret zamiridir. Doğru cevap E’dir.
2. Belgisiz Sıfatlar Konu Anlatımı
İsimleri belgisizlik (belirsizlik) yönüyle belirten sıfatlardır. Belgisiz sıfatlar isme sorulan “hangi?” sorusuna cevap verir.
Belgisiz Sıfat Örnekleri
Bazı günler hayaller kurardı.
Çoğu zaman türkü dinliyordu.
Birtakım adamlar seni sordu.
Belgisizlik bildiren sözcükler (kimi, bazı, birkaç, birçok, çok, az, fazla, biraz, hiçbir, başka…) ismin önüne gelip onu belirtiyorsa belgisiz sıfat; ismin yerine kullanılıyorsa belgisiz zamir görevinde olurlar.
DİKKAT
Belgisiz Sıfatlar Belgisiz zamirler
Kimi derslerde daha başarılıydı. >Kimilerinde daha başarılıydı.
Bazı dergileri takip ediyorum. >Bazılarını takip ediyorum.
Her çocuk bir dünyadır. >Hepsi bir dünyadır çocukların.
Fazla soru çözmelisin. >Fazlasını çözmelisin.
Hiçbir programı izlemiyorum. >Hiçbirini izlemiyorum.
Başka kişilerle ilgileniyordu. >Başkalarıyla ilgileniyordu.
DİKKAT
Bir” sözcüğü “herhangi bir” anlamındaysa belgisiz sıfat, “bir tane” anlamındaysa sayı sıfatı olur.
Bir gün görüşelim, diye kararlaştırdık.
Onunla karşılaştıktan bir gün sonra telefonla görüştük.
Belgisiz sıfatlarla kurulmuş sıfat tamlamalarında isimle sıfat yer değiştirirse isim tamlaması ortaya çıkar ve bu durumda belgisiz sözcük zamir olur.
Bazı cümleler-cümlelerin bazıları
Sıfat taml. İsim taml.
Kimi gençler – gençlerin kimileri
Sıfat taml. İsim taml.
Belgisiz Sıfat Soruları
SORU: Aşağıdaki cümlelerde kullanılan belgisiz sözcüklerden hangisi sıfat değildir?
A) Her söze alkış tutmanın ne anlamı var?
B) Yazılarının çoğunda bir eleştiri söz konusu.
C) Dikkatli olmazsan, birçok sorunla karşılaşırsın.
D) Biraz su ister misiniz, diye ikramda bulunmak istedi.
E) Gazeteci, müdüre birkaç soru sormak istedi.
CEVAP
Belgisiz sözcükler, A seçeneğinde “her söz”, C’de” birçok sorun”, D’de “biraz su”, E’de “birkaç soru” şeklinde sıfat görevlerinde kullanılmıştır. B seçeneğinde ise “yazılarının çoğu” şeklinde bir isim tamlamasında tamlanan olan belgisiz sözcük zamir görevindedir. Doğru cevap B’dir.
3. Sayı Sıfatları Konu Anlatımı
İsimleri sayı, sıra, topluluk yönüyle belirten sıfatlara sayı sıfatı denir. Asıl görevi isim olan sayı sözcükleri, bir ismi belirttiklerinde sayı sıfatı olurlar.
Sayı sıfatları bulmak için isme “kaç, kaçıncı, kaçar, kaçta kaç” soruları sorulur.
Sayı Sıfatları Örnekleri, Çeşitleri
a) Asıl Sayı Sıfatları
on lira, yirmi beş tane, yedi kişi, otuz beş yaş.
b) Sıra Sayı Sıfatları
Asıl sayı sıfatlarına “-(ı)ncı” eki getirilerek kurulur.
birinci kural, altıncı soru, üçüncü tehlike, onuncu kural, yirminci yaş
DİKKAT
ilk” ve “son” sözcükleri de sıra bildirir: “ilk kat, son sınıf”
c) Üleştirme Sayı Sıfatları
Asıl sayı sıfatları “-ar/er” üleştirme eki getirilerek el-de edilir. Bu ek, ünlü ile biten sayı sözcüklerine geldiğinde “-ş” kaynaştırma harfi türer.
bir-er kişi, iki-ş-er çocuk, beş-er kitap, altı-ş-ar bon-cuk, yarım-ş-ar simit, tek-er tek-er, üç-er üç-er
d) Kesir Sayı Sıfatları
Kesirli sayıları gösteren sıfatlardır.
Beşte bir pay, üçte iki kusur, yüzde yüz başarı, iki buçuk saat, yarım ekmek, çeyrek simit.
DİKKAT
“Tüm” sözcüğü kesir değil belgisizlik bildirir.
Tüm karpuzu yedi, bitirdi!
Belgisiz sıfat
Karpuzun tümünü yedi, bitirdi!
Belgisiz zamir
e) Topluluk Sayı Sıfatları
Asıl sayı sıfatlarına “-z” veya “-lı, -li, -lu, -lü” eki getirilerek elde edilir.
İki-z çocuklar, beş-i-z yavru, üçlü koltuk, yedili sıra
SORU: Aşağıdaki kesir bildiren sözcük veya sözcük grubun- j dan hangisi ötekilerden farklı görevdedir?
A) Yarım elma gönül alma, demişler böyle durumlar için.
B) Peynirin dörtte bir dilimini denek olan farelere yedirdi.
C) Çeyrek yüzyılda en önemli gelişmeler yaşanmıştır ülkemizde.
D) Bir kişinin eşitinin dünyaya gelme ihtimali on milyarda birdir.
E) Onda bir şansınız var bu başarıyı elde edebilmek için.
CEVAP: Kesir bildiren sözcükler, A’da “yarım elma”, B’de “dörtte bir dilim”, C’de “çeyrek yüzyıl”, E’de “onda bir şans” şeklinde isimleri belirttiklerinden sıfat görevinde kullanılmışlardır. D seçeneğinde ise “on milyarda birdir” ifadesi yüklem durumunda bir isimdir. Doğru cevap D’dir.
4. Soru Sıfatları Konu Anlatımı
İsimleri soru yoluyla belirten sıfatlardır. Başka bir deyişle bir sıfatın soru şekli, soru sıfatıdır.
Soru Sıfatları Örnekleri, Çeşitleri
Nasıl bir film izlemek istersin?
DİKKAT
Soru sıfatları, kendinden sonra gelen ismi soru yoluyla belirtirler. Yani som sözcüğünden sonra bir ismin gelmesi şarttır. Aksi halde soru sözcüğü sıfat olmaz, zarf veya zamir olur.
Kaçıncı baharınızı yaşıyorsunuz?
İsim
Hangi rüzgâr attı seni buraya?
İsim
Nasıl bir ev arıyordunuz?
İsim
Kaç kere yemin ettin?
İsim
Ne kadar yıldır burada çalışıyorsunuz?
İsim
TAKTİK
Soru sözcüğünü kaldırıp yerine cevap olabilecek bir sözcük getiriniz. Soru sözcüğünün yerine gelen sözcük bir sıfatsa o sözcük soru sıfatı; isimse veya zamirse soru zamiridir.
Soru sıfatı Soru zamiri
Hangi konuda görüşeceksiniz? / Kitaplardan hangisini istersiniz?
[O konuda] [Kırmızıyı]
Nasıl bir araba alacaklar? / Aldıkları araba nasıldı?
[Sağlam bir araba ] [Pahalıydı]
Ne gün geleceğini bilmiyor? / Bu gün günlerden ne?
[Şu gün] [Salı]
Kaç zaman oldu görmeyeli? / Acaba şimdi saat kaç?
[İki yıl] [Üç]