Birleşik Sıfatlar Konu Anlatımı
BİRLEŞİK SIFATLAR KONU ANLATIMI
Sıfatlar birleşik yapıda olabilir. Birleşik sıfatlar iki şekilde yapılır.
1. Kurallı (Öbekleşmiş) Birleşik Sıfatlar Konu Anlatımı
Belli kurallara göre yapılan ve ayrı yazılan sıfatlardır.
Çeşitli şekillerde kurulur:
Sıfat tamlamasının tek bir sıfat gibi kullanılmasıyla (bir ismin sıfatı olmasıyla) yapılanlar:
Küçük boy ayran
Sıfat taml. + isim
Sıfat taml
Son model otomobil
Sıfat taml. + isim
Sıfat taml
İki metre boy
Sıfat taml. + isim
Sıfat taml
Sıfat tamlamasına ” lı, -li, -lu, -lü” veya bu ekin olumsuzu olan ” sız, -siz, -suz, -süz” eki getirilerek yapılanlar:
Uzun boylu garson
Sıfat taml.
Siyah saçlı kız
Sıfat taml.
Beyaz önlüklü kadın
Sıfat taml.
Beş parasız adam
Sıfat taml.
Çok amaçlı masa
Sıfat taml.
NOT
Sıfat yapan “-lı, -li, -lu, -lü” eki takısız isim tamlamalarına da gelerek birleşik sıfat kurar.
Çelik kapılı ev
Takısız i.taml.
Taş duvarlı çiftlik
Takısız i.taml.
Sıfat tamlamalarında isimle sıfatın yeri değiştirilip isme üçüncü tekil iyelik eki (-1, -i, -u, -ü/-sı, -si, -su, -su) getirilerek yapılanlar:
Boyu uzun garson
Saçı siyah kız
Önlüğü beyaz kadın
Parası çok adam
İsim tamlamalarıyla yapılan birleşik sıfatlar:
Doktorun kızı Ayşe
B.li i. Taml.
Altın sarısı kitap
B.li i. Taml.
+lık/+lik/+luk/+lük eklerinin sıfat tamlamalarına gelmesiyle yapılan birleşik sıfatlar:
Üç kuruşluk değer
Sıfat taml.
Beş metrelik kumaş
Sıfat-fiil (fiilimsi) öbeğiyle yapılanlar:
Çok gülen insanın çok ağlayacağına neden inanırız ki?
Zil çalınca okuldan kaçamasına koşan çocuklar nevianlatır bize?
2. Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar Konu Anlatımı
Bitişik yazılan birleşik sıfatlardır.
Kaynaşmış Birleşik Sıfat Örnekleri
açıkgöz adam
pisboğaz kişi
birçok konu
biraz su
sanatsever insan
değerbilir arkadaşlık
kahverengi gözler
gelişigüzel iş
Kaynaşmış Birleşik Sıfat Soruları
SORU
“Kimi zaman isim tamlamaları bir ismin önüne gelerek onu niteler, onun tamlayanı olur.”
Buna göre aşağıdakilerden hangisinde buna uygun bir kullanım vardır?
A) Akılsız başın cezasını ayaklar çeker, atasözünü hatırlattı.
B) İnsan, zor koşullarda da ayakta kalabilmeyi başarmalıdır.
C) Kaygan yolda araba sürmek hiç de kolay değildir bana göre.
D) Yüzüklerin Efendisi, büyülü bir dünya sunuyor okuyucuya.
E) Gönül yarası türküler, Anadolu insanının acılarını haykırır.
CEVAP
A seçeneğinde sıfat, “akılsız başın cezası” şeklinde bir * isim tamlamasında tamlayanı niteleyen türemiş bir sıfattır.B’de “zor koşullar”, C’de “kaygan yol”, D’de “büyülü bir dünya” şeklindeki sıfat tamlamalarında sıfat, tek sözcükten oluşmaktadır. E seçeneğinde ise sıfat “gönül yarası türküler” şeklinde bir isim tamlamasından oluşmuştur. Doğru seçenek E’dir.
