Edatların Cümleye Kattığı Anlamlar Konu Anlatımı Örnekleri

Edatların Cümledeki Görevleri 

Edatların Cümleye Kattıkları Anlam

Edatların Cümledeki Anlamları

EDATLARIN CÜMLEYE KATTIĞI ANLAMLAR

Edatlar cümlelere çeşitli anlamlar katar:

*******************

Gibi Edatı Cümleye Kattığı Anlam Özellikleri Örnekleri:

1. Benzetme ilgisi kurar.

• Şimdi, kalabalıkta kaybolan bir çocuk gibi korkuyordu.
• Çocuğun gökyüzü gibi gözlerinden, yağmur gibi gözyaşı akıyordu.

2. “ve benzeri” anlamında kullanılır.

• Öykü, şiir gibi sanatsal ürünler güzeli yakalamayı amaç­lar.       ’

3. “e yaraşır” biçiminde kullanılır.

• İnsan gibi yaşayalım kardeşim.

4. “-diği gibi” kalıbı içinde “o anda” ya da “hemen sonra” anlamım kurarak tezlik belirtir.

• Çocuklar zil çaldığı gibi dışarı fırladılar.

5. “-diği gibi” kalıbıyla, bir başkasının sözü ya da ey­lemi örneklenir.

• Sait Faik’in dediği gibi, yazmasaydım çıldıracaktım.

6. Ekleme ilişkisi belirtir.

• Bütün terslikler yetmezmiş gibi çocuk da hastalanmıştı.

7. Bir sanıyı dile getirmede kullanılır.

• Bir ara, kapı çalınıyor gibi geldi.

8. Cümlenin sonuna gelerek yüklem durumundaki ey­lemin gerçekleşme olasılığının bulunduğunu, gerçek­leşmesinin yakın olduğunu anlatır.

• Taş duvar üzerimize yıkılıverecekmiş gibi.
• Yağmur kesilir gibi olunca sokağa fırladım.

9. Sonuna geldiği eylemlerle ilgili olarak öyle olmadığı P hâlde öyleymiş izlenimi vermede kullanılır.

• Bana selam vermeden beni görmüyormuş gibi yerine oturuyordu.

NOT

-si, -msi, -ce gibi sıfat türetme ekleri, çoğu zaman “gibi” edatının yerini tutar.

• Ona da ev denirse… Ufak, kulubemsi bir şey.
• Turkuvaz; yeşilimsi mavi renkte değerli bir taştır. Dağ eteğinde düzce bir kayaya oturuverdi.

*******************

Göre Edatı Cümleye Kattığı Anlam Özellikleri Örnekleri:

1. Görelik ilgisi kurar

• Bana göre sen bizi yanlış anladın.

2. Karşılaştırma ilgisi kurar

• Flava bugün düne göre daha iyi.

3. Uygunluk ilgisi kurar

• Bu elbise bence tam sana göre.

4. Oranlama ilgisi kurar

• Puanınıza göre yerleştirileceksiniz.

5. Varılan yargıyı anlatır

• Bu duruma göre gece gündüz çalışmak gerekecek.

*******************

Kadar Edatı Cümleye Kattığı Anlam Özellikleri Örnekleri:

1. Cümleye karşılaştırma anlamı katar. Dolayısıyla eşitlik veya benzerlik ilgisi kurar.

• Dünyada onun kadar iyisine rastlayamazsınız.

2. Sayı sıfatlarıyla kullanıldığında yaklaşıklık ilgisi kurar.

• On beş kadar öğrenci vardı sınıfta.

3. Aşırılık ilgisi kurar.

• Bu kadar işi tek başına mı yaptın?
• Ne kadar ayıp ettin, biliyor musun?
• O kadar şaşırmıştım ki donakalmıştım.

4. Varılan sınırı gösterir.

• Gözleri kapanana kadar yanında bekledik hastanın.

5. “Değin, dek” edatlarının eşanlamlısı olarak eylemin zamanını belirtmek için kullanılır.

• Hava soğuyana kadar kapının eşiğinde oturdu.

6. “Ne kadar…, o kadar…” kalıbıyla eşitlik, karşıtlık koşutluk veya neden – sonuç ilgisi kurar.

• Ne kadar mutluysan o kadar mutluyum, (eşitlik)
• Gece ne kadar karanlıksa gündüz de o kadar aydınlıktır, (karşıtlık)
• Ne kadar bilgiliysen o kadar alçakgönüllüsündür. (koşul) 

*******************

Dek /Değin Edatı Cümleye Kattığı Anlam Özellikleri Örnekleri:

Fiilin sona erdiği zamanı, yeri, sınırı gösterir.

• Akşam oluncaya dek (değin) kimseye bir şey açıkla­madı. (zaman)
• Ankara’ya dek birlikte yolculuk ettik, (yer)
• Bu işte seninle sonuna dek varız, (sınır) 

*******************

İçin Edatı Cümleye Kattığı Anlam Özellikleri Örnekleri:

1. Neden – sonuç ilgisi kurar.

• Çok yaşlandığı için merdivenlerden çıkamıyordu.

2. Amaç- sonuç ilgisi kurar.

• Çocuğun hastalanmaması için pencereyi kapattılar.

3. “Özgü’Tük ilgisi kurar.

• Bu şiir, çocuklar için yazılmış bir şiirdir.

4. Görelik ilgisi kurar.

• Benim için aile, dayanışmadır.

5. Koşul ilgisi kurar.

• Dışarı çıkabilmemiz için yağmurun dinmesi gerekliydi.

6. “Uğruna, yoluna, yararına” anlamı katar.

• Sokak çocukları için bir vakıf kuracaklar.
• Vatan için ölmek de var.

7. “Hakkında” anlamı katar.

• Bu şiir için, çok konuşulacak bir şiir demiştim.

8. Karşılık ilgisi kurar.

• Bu araba için ne kadar fiyat biçiyorsunuz?

*******************

Üzere Edatı Cümleye Kattığı Anlam Özellikleri Örnekleri:

1. Amaç anlamı katar

• Geçmişini aralamak üzere albümünü karıştırdı.

2. Koşul ilgisi kurar

• Bir hafta sonra bana geri ödemen üzere bir miktar borç verebilirim.

3. Zamanda yakınlığı anlatır

• Sabah olmak üzereydi uyandığımda.
• Çocuk ağlamak üzereydi.

4. “Gibi” edatının yerine kullanılır.

• Bu örneklerden anlaşılacağı üzere öykülerde sıradan yaşantılar anlatılmıştır.

*******************

Doğru (-e doğru)Edatı Cümleye Kattığı Anlam Özellikleri Örnekleri:

1. Yönelme anlamı katar.

• Okula doğru yürüyordu

2. Zaman adlarıyla öbekleştiğinde yaklaşıklık bildirir.

• Bugün saat on ikiye doğru zil çalmıştı.

*******************

Karşı (-e karşı) Edatı Cümleye Kattığı Anlam Özellikleri Örnekleri:

1. “Yüzünü, yönünü bir şeye doğru çevirerek” anlamı katar.

• Güneşe karşı uzanmış, dinleniyorum.

2. Karşılık anlamı katar.

• Annene karşı çok haksızlık ettiğinin farkında mısın?

*******************

Başka (-den başka) Edatı Cümleye Kattığı Anlam Özellikleri Örnekleri:

Üstelik, ayrıca, yalnızca anlamlarında kullanılır.

• Sigara, sağlığı bozmaktan başka hava kirliliği de yapmakta.
• Başarılı bir insan olmaktan başka bir dileğim yok.

*******************

Mi Edatı Cümleye Kattığı Anlam Özellikleri Örnekleri:

1. Soru anlamı katar.

• İçeride biri mi var?

2. Şaşkınlık anlamı katar.

• Sen de mi küstün?

3. Küçümseme anlamı katar.

• Bu mu o kadar övdüğünüz adam?

4. Koşul anlamı katar.

• Sıkı çalıştın mı bu sınavı da kazanırsın.

5. Neden – sonuç anlamı katar.

• Yüksek sesle konuştum mu boğazım ağrımaya başlar. 

*******************

Değil Edatı Cümleye Kattığı Anlam Özellikleri Örnekleri:

Kendinden önceki sözcükle öbekleşir ve cümleye genellikle olumsuz bir anlam katar.

1. Fiillerden sonra gelebilir.

• Burada çok oturacak değilim, (oturmayacağım)

2. Ek eylemle yüklem olan adların olumsuzunu kurar.

• Uzun yıllar Ankara’daydı – Uzun yıllardır Ankara’da değildi.
• Bir dert ki dayanılır şey değil.

3. Olumsuz fiillerle birlikte kullanıldığında pekiştirilmiş olumluluk anlamı katar.

• Seni dinlemiyor değilim.
• Bizim buralarda incir yetişmiyor değil.

4. Olumlu fiillerle birlikte kullanıldığında pekiştirmeli olumsuzluk anlamı katar.

• Bu hali beni telaşlandırıyor değil.

5. Yüklemin olumsuzu yerine geçebilir.

• Salonda değil balkonda bekle. (Salonda bekleme)

6. Karşılaştırma anlamı katar.

• Bu havada ceket değil kaban bile seni korumaz. 

*******************

İle Edatı Cümleye Kattığı Anlam Özellikleri Örnekleri:

1. Birliktelik ilgisi kurar.

• Lütfen benimle gelir misiniz?

2. Araç ilgisi kurar.

• Evi kamyonla taşıdılar.
• Çorbayı tabaklara kepçeyle koyuyordu.

3. Fiilin yapılış şeklini belirterek zarf olur.

• Oradan gözyaşlarıyla ayrıldığım günü bugün gibi hatır­larım.

4. Neden – sonuç ilgisi kurar.

• Eski günlerini hatırlamasıyla gözleri doldu.

5. Zaman anlamı katar.

• Güneş ışıklarıyla birlikte öğretmenler ve öğrenciler yollara döküldü.

6. Karşılık ilgisi kurar.

• Tüm bunları kendi parasıyla almıştı.

7. Soyut adlarla öbekleştiğinde niteleme / durum zarfı oluşturur.

• Korkuyla kapıyı açtı.
• Arkadaşına sevinçle sarıldı.