Garip Hareketi Hakkında Bilgi
Garip Hareketi Hakkında Bilgi
Garip Hareketinin Özellikleri
Garip Hareketinin Temsilcileri
Garip Hareketi Sanatçıları
Garip Hareketinin Şiir Anlayışı
Orhan Veli, Melih Cevdet ve Oktay Rıfat’ın 1936 yılında dönemin en önemli yayın organı olan Varlık dergisinde şiirlerini yayınlamalarıyla ulusal anlamda tanınmaya başlamışlardır. Garip Hareketi veya Birinci Yeni olarak adlandırılan bu şiir anlayışına uygun şiirler 1937 yılında Oktay Rıfat, Orhan Veli ve Mehmet Ali Sel takma adıyla yine Orhan Veli tarafından Varlık dergisinde on şiirin yayınlanmasıyla gerçekleşmiştir. Melih Cevdet’in o sırada yurt dışında bulunması ve akabinde eserleriyle ekipteki yerini almasıyla birlikte Garip Hareketi’nin kurucu tip sanatçısı tamamlanmıştır. Temel amaçlan dönemin şiir anlayışından farklı bir şiir ortaya koymaktır. Bunun sebebi, dönemin şiir dünyasında güçlü isimlerin yer alıyor olması ve aynı zamanda kendilerine kapı açabilecekleri bir arayışın söz konusu olmasıdır.
Bu hareketin isimlendirilmesi, süreç içerisinde şiir üzerine düşüncelerin kaleme alınması ile yavaş yavaş şekillenirken 1941 yılında çıkarılan Garip adlı kitabın ön sözünde yer alan yazılan ile poetikalarını da kaleme almışlardır. Bu poetika aynı zamanda dönemin yaşam biçimine ve sanat anlayışına karşı bir duruşun da sergilenmesidir.
Garip Hareketi’nin genel özelliklerine poetikalarından hareketle bakıldığında şunları söylemek mümkündür: Şiirde anlam kapalılığına karşı çıkılarak, şiirin bir anlam sanatı olduğuna vurgu yapılmaktadır. Farklı olanı ortaya koyabilmek adına biçimsel değişimlere ihtiyaç olduğu söylenmektedir. Vezin ve kafiyenin şiiri sınırlandıran yapısına karşı çıkılmaktadır. Edebi sanatların anlamı arka plana atan yönü nedeniyle edebi sanatlardan uzak bir şiir yazılması önemsenmektedir. Değişen çağa ve toplumsal hareketliliğe bağlı olarak sıradan inşam şiirin merkezine almak tercih edilmektedir. Şiir dilinde sadelik öne çıkarılarak konuşma dili esas alınmaktadır. İroni ve mizah kullanılarak toplumsal düzen içerisinde eleştiri müessesesi getirilmektedir. Eski şiirin romantik yapısına karşı olarak, hayatın içinde ön plana çıkmış olan materyalist anlayış benimsenmektedir.
Geleneksel şiir anlayışına karşı çıkarak Türk şiirinin serbest formda gelişmesine sebep olmaları açısından önemli bir gelişim ortaya koyarken şiir dilinin basite indirgenmesi ve şiirselliğin adeta yok edilmesi sebebiyle hayli eleştiri almışlardır. Yeni bir anlayış koymaktan ziyade var olanı bozmaktan öteye gidemedikleri özellikle bu eleştiriler içerisinde vurgulanmıştır.
Ülkenin siyasi hayatında gerçekleşen değişimler sanat camiasını da olumsuz yönde etkilemiştir. 1949 yılında Yaprak dergisini çıkaran üç şair, derginin etrafına edebiyat camiasında saygın sanatçıları toplamaları açısından önemli bir çalışmaya imza atmışlardır. 1950 yılma kadar 28 sayı çıkan dergi Garip Hareketi’nin son evresinde üçlünün gecikmiş bir yayın organı olması açısından da oldukça önemlidir.
Kısa zamanda hayli tutulan ve benzer tarzda şiir yazan şairlerin ortaya çıkmasına sebep olan Garip Hareketi, 1950 yılına kadar devam etmiştir. Orhan Veli’nin 1950 yılında beklenmedik bir şekilde genç yaşta ölümü sebebiyle hareket sona ermiştir. Garip Hareketi’ne özenen genç sanatçıların kötü örneklerle doldurdukları şiir sahasında eleştiri artmış ve Melih Cevdet ve Oktay Rıfat’ın şiir anlayışlarını değiştirmeleri, zaman içerisinde bu anlayışın etkisini yitirmesine sebep olmuştur.
Şiire getirilen yeni açılım sebebiyle Türk şiir tarihinde önemli bir yerde konumlanan Garip Hareketi, çıkmaza girmiş olan şiirin akmakta olduğu mecrayı değiştirmiş ve Türk şiirine yeni bir soluk kazandırmıştır.