İham Şüpheye Düşürme Sanatı Nedir, Özellikleri ve Örnekler

İHAM / ŞÜPHEYE DÜŞÜRME

İham Şüpheye Düşürme Sanatı Nedir, Özellikleri ve Örnekler

Şüpheye düşürme. İki yada ikiden fazla anlamı olan bir sözcüğün bir dize yada beyit içinde bütün anlamlarını kast ederek kullanma sanatıdır.Dize yada beyit bu kelimenin her iki anlamıylada açıklanabilir. İlham sanatının tenasüp sanatı ile birlikte kullanılmasından ise iham-ı tenasüp sanatı meydana gelir.

********************

İham Sanatı Örnekleri

Baki çemende hayli perişan imiş varak

Benzer ki bir şikayeti var rüzgardanı

Baki

Baki “rüzgar” sözcüğünü hem “yel” hem de “zaman” anlamında kullanarak iham sanatı yapmıştır. Çemende hayli perişan olan yaprağın zamanda /rüzgardan bir şikayetinin olduğu anlaşılıyor.Burada şaiirin kendisinin üzüntüsünü de üstü kapalı bir şekilde dile getirmesi de söz konusudur.

********************

Kalkıp Huda’ya doğru açılmış sefinede

Erbab-ı neşve mest gider, nahuda içer

Yahya Kemal Beyatlı , Eski Şiirin Rüzgarlarıyla

Nahuda, sözcüğü gerçekte “gemi kaptanı”ve “Allah’tan korkmamak” anlamlarında kullanılır. Bu doğrultuda beyit iki anlama göre açıklanabilir. Birincisi, Allah’a doğru yol alan bir gemide sarhoşlarla birlikte gemi kaptanı da içer. İkincisi, Allah’a doğru giden gemide neş’e erbabı Allah’tan korkmadan içer.

********************

Bulmak gibi tıpkı

Karlar altında kayıp uzanırken ova

Yolu kendiliğinden.

Donmuş dallar esen ılık rüzgâra

Çiçek açar çekingen.

Behçet Necâtigil, Bütün Şiirleri

Behçet Necâtigil, karın ovaları ve ağaçları kaplayarak değişik şekiller oluşturması arasında ilgi kurarak iham-ı tenasüp sanatı yapar. Çiçek açmak ağaçların bilinen yakın bir özelliği olmasının yanında karın, şekil olarak çiçek açması da söz konusu olduğu için iham-ı tenasüp sanatı oluşturulmuştur.

********************

Adalardan adalara, aktarlardan aktarlara ve bir rüzgâra

Karıştılar müslüman mezopotamya ve hristiyan roma

Turgut Uyar, Büyük Saat

Turgut Uyar, “rüzgâr” sözcüğünü hem yel, hem de zaman anlamında kullanarak iham sanatı yapar. Müslüman Mezopotamya ve Hristiyan Roma’nın zamanın rüzgârıyla yıkılıp gitmesi oldukça üstü kapalı ve imalı bir şekilde anlatılmıştır. Bu beyitte tarihi sorgulayan bir bakış açısı mevcuttur.

********************

Bulutu kestiler bulut üç parça,

Kanım yere aktı bulut üç parça

iki gemiciynen Van Gogh’dan aşırılmış

Bir kadının yüzü ha ha ha.

Cemâl Süreya, Sevda Sözleri

Cemal Süreya, ünlü ressam Van Gogh’un tablolarındaki renk armonisini üç parça olarak tasvir ederken, bu üç parçalılık bulutun siyahlığı, kanın kırmızılığı ve kadın yüzünün sarılığı olarak üç anlam çerçevesinde belirirken geleneksel iham sanatının olanaklarından yararlanır. Ayrıca kadının yüzü hem tablodaki görünümü hem de gerçek kadının yüzü kastedildiğinden ikinci bir iham sanatından söz etmek mümkündür. Bütün bunların yanında şairin yaşamında bir kadın olduğu anlaşılıyor ki bu kadın Van Gogh’un tablosundaki kadına çok benzemektedir. Sanatçı her iki kadına da aşık olmasına rağmen onlara yetişemez.

********************

denizleri uçsuz bucaksızdır karanlıkta tutuhlunun

bir ucu Okyanusya’da bir ucu alaska’da tutuhlunun

tutsak serçeler nasıl çarpar kendini duvara

nasıl aydınlığa büyür kuytudaki bitkiler

özgürlük diye titrer varlığının her zerresi

varsa da yoksa da tutuhlunun

bir siyah mendildir ölüm kuşatmış gözlerini

gizler çatlayan tohumu serpilen tomurcuğu

içindeki yalçın uçurumlardan

çıplak bir dev gibi ayağa kalkan

yaşamaksa da tutuklum

çatılır yıldız çatıları yukarıda

çelik parıltılarıyla

dönerek

iyimser samanyolları gülümser görkemli ve büyük

ipi yağlı sehpası çoktan hazır

morarmış etleri soğuktan çıplaksa da tutuklunun

Attila İlhan, Tutuklunun Günlüğû

Attila, İlhan, “tutsak serçe” tamlamasıyla hem kafeslerdeki serçeleri kastedip hem de cezaevindeki tutukluları kastederek iham sanatı yapar. Bu şiirde, hem uçmak için yaratılmış olan kuşların kafeslere hapsedilmesi hem de cezaevindeki mahkumların esaret altında oldukları ve özgür olmadıkları anlatılmak istenmektedir. Serçe ile insan arasında bir bağdaşıklık kurulmuştur.

********************

Bir çelik mavisi damar tam da çenemin üstünde

Çoğu zaman gün ışığında seçtiğim

Tıp tıp atıyor yüzümün kenarcığımda

Suçlunun kapitalin geliyor elime

Edip Cansever, Türk Şiir Sanatı

Edip Cansever, damarın belirmesi ve saçlarının kaplalınlaş- tığını dile getirirken aslında her iki ifadeyle de ihtiyarlığı kasteder. Ayrıca şair ihtiyarlıktan çenesinin üstündeki damarı ve saçlarının kalınlığını dahi gün ışımadan seçemeyecek durumdadır. Burada iham sanatı geleneksel anlatımın dışında modernleştirilerek kurgulanmıştır.

********************

Ağaçlar denize doğru gidiyor

Deniz karşı dağlara doğru

Gittikçe küçülüyor, ufalıyorum

Olduğum yerde

Nerdeysen uzat ellerini

Başım dönüyor

Necâti Cumalı, Türk Şiir Sanatı

Necati Cumalı’nın başının dönmesi ilk olarak ağrımasından kaynaklandığı gibi ikinci olarak da aşk sarhoşluğundan da başını dönmesi sözkonusu olduğundan iham sanatı ortaya çıkar. Ayrıca şairin küçülmesi bir yaş olarak küçülmesi ikinci ise aşktan erimesi anlamlarını içerdiği için ikinci bir iham sanatından da söz edilebilir. Bu şiirde daha çok aşk yüzünden baş dönmesi ve insan bedenin erimesi sözkonusudur.