ÂŞIK TARZI HALK ŞİİRİ NAZIM ŞEKİLLERİ

KOŞMA

• Âşık tarzı halk şiirinin en yaygın nazım şeklidir.
• Âşıklar tarafından saz eşliğinde söylenir.
• Nazım birimi dörtlüktür.
• Dörtlük sayısı 3-5 arasında değişir.
• Hece ölçüsüyle söylenir.
• Genellikle 11 Ti hece ölçüsü kullanılmakla birlikte 7li, 8’li hece ölçüsüyle söylenen koşmalar da vardır.
• Kafiye örgüsü abab cccb dddb… şeklindenir. Ancak ilk dörtlükte kafiye örgüsü aaab veya xbyb şeklinde de olabilir.
• İslamiyet’ten önce koşuk adını almıştır.
• Âşık, mahlasını (takma adını) son dörtlükte söyler. Bu
• bölüme tabşırma dörtlüğü denir.
• Aşk, doğa, gurbet, ölüm, savaş ve kahramanlık gibi konu­lar işlenir.

(Koşmalar konularına göre türlere ayrılır: Aşk, doğa ve gurbet konulu koşmalara “güzelleme“; ölüm konulu koş­

malara “ağıt“; savaş ve kahramanlık konulu koşmalara “koçaklama“; haksızlıkların, yolsuzlukların ve ekonomik sorunların mizahi bir dille konu edildiği, kişilerin ve toplumun aksak yönlerinin eleştirildiği koşmalara ise “taşlama” denir.

ÖRNEK

El çek tabip el çek yaram üstünden.

Sen benim derdime deva bilmezsin.

Sen nasıl tabipsin, yoktur ilacın.

Yaram yürektedir sarabilmezsin.

Sana derim sana ey kalbi hayın!

Kimseler çekmesin feleğin yayın.

Yıktın viran ettin ömrüm sarayın.

Sen onun bir taşın örebilmezsin.

Emrah’ım dinledin benim sözlerim.

Muhabbetin can evimde gizlerim.

Ne duruyon ağlasana gözlerim.

Bir daha yârini görebilmezsin.

************

Yukarıdaki koşma on birli hece ölçüsüyle söylenmiştir. Kafiye şeması abab cccb dddb biçimindedir. Nazım birimi dörtlüktür. Şiirin Erzurumlu Emrah’a ait olduğu, son dörtlükte kullanılan mahlasla belirtilmiştir.