Küçük ve Büyük Harflerin Yazımı, Yazılış Yönleri, Kullanım Yerleri, Örnekleri,Maddeler Halinde

KÜÇÜK ve BÜYÜK HARFLERİN YAZIMI

Küçük ve Büyük Harflerin Yazımı, Yazılış Yönleri, Kullanım Yerleri, Örnekleri, Maddeler Halinde

********************

Cümleler büyük harfle başlar. Ancak sıralı cümlelerde noktalı virgülden sonra gelen cümle özel isimle başlamıyorsa cümle küçük harfle başlar.

Bu şiiri, on yıl önce yazmıştım; bunu şimdiye dek kimseye göstermedim.

Deneme, şimdi en çok okuduğum türlerden biridir; Nurullah Ataç’ı denemelerini okudum ilk.

DİKKAT

Nokta, iki nokta, ünlem ve soru işaretinden sonra gelen cümleler her zaman büyük harfle başlar.

Kör dövüşü: Aynı şeyi gerçekleştirecek kimselerin birbirinden habersiz ve birbirini engelleyecek biçimdeki düzensiz çabasına denir.

Şu karşıki evi görüyor musun? Burası, benim doğduğum evdi.

Yeter artık! Kaç defa söyleyeceğim bana hesap sormayın diye!

********************

Özel adlar cümlenin neresinde olursa olsun büyük harfle başlar.

Almanya’nın bu bölgesinde yaşayanların yarısı Türk’tü. Haklı bir savaştır, Kurtuluş Savaşı, işgal edilen yerlerden biri de İstanbul’du.

Kişi ad ve soyadları ile hayvan adları özel isimdir;

Mine Mengi’ye, Tahsin Yücel’i; Boncuk’a, Tekir’i, Pamuk’a.

Dil, ulus, devlet, millet adları özel isimdir:

Arapçanın, Türklerin, Fas’tan, Amerikalılar,

Din, mezhep, tarikat adları özel isimdir:

Budizmin, Aleviliğe, Hanefilikten.

Yer (köy, kasaba, belde, ilçe, şehir, bölge, ülke) adları özel isimdir:

Çınarlı, Silivri’nin, Erzurum’dan, Doğu Anadolu’ya, İtalya’ dan.

Kurum kuruluş ve iş yeri adları özel isimdir.(kurum kuruluş, iş yeri adlarına gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.)

Türk Dil Kurumuna, Milli Eğitim Bakanlığının, Özürlüler Derneğinden, Atatürk Lisesine

********************

DİKKAT

Yapım eki ve çokluk eki alan özel isimler kesme işaretiyle ayrılmaz.

Atatürkçülüğün en güçlü savunucularındandı şair.

Türkler, göçebe kültürü yaşıyordu Orta Asya’da.

DİKKAT

Yapım eki almış olan özel isimlere gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz.

Adanalıların sıcak insanlar olduğunu kimse inkâr edemez. (“Adanalılar” şeklinde yazılmaz.)

Türkçülüğün en güçlü temsilcilerindendi M. Emin Yurdakul. (Türkçülük ’ün şeklinde yazılmaz.)

DİKKAT

Türkçe özel adlara getirilen çokluk eki kesme işaretiyle ayrılmaz.

Toroslar / Türkler / Araplar

Ceylanlar, Cemillere gidecekti. (Özel isme gelen çokluk eki, “gil” eki işlevinde kullanılıp aile anlamı katmıştır.)

Orhan Pamuklarla, Latife Tekinlerle değişti edebiyatımız.

Karacaoğlanların, Yaşar Kemallerin yetiştiği topraklardır Çukurova. (Özel isimlere gelen çokluk eki, “gibi” edatı görevinde kullanılıp benzerlik anlamı katmıştır.)

********************

Yer adlarında ilk isimden sonra gelen deniz, nehir, göl, dağ, boğaz, ova vs. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar.

Tuna Nehri, Toros Dağları, Aral Gölü, Ege Denizi, Tuz Gölü, Van Gölü, Çanakkale Boğazı, Belen Geçidi, Muş Ovası, Konya Ovası, Kız Kalesi, Kız Kulesi

NOT

Bu tür yer adlarında “dağ, nehir, göl” sözcükleri kullanılmadan da söz konusu yer anlaşılabileceğinden ilk isiın tek başına kullanılabilir.

Torosların, Göksu’ya

********************

Kitap, dergi, gazete adları özel isimdir:

Kırlangıçsız Geçti Yaz (kitap adı), Varlık’ta (dergi adı), Radikal’in (gazete adı)

Özel isimlerden önce veya sonra gelen lakaplar, unvanlar ve meslek adları büyük harfle başlar.

Dışarıda Deli Bekir bekliyor!

Hasta, sadece Doktor Mustafa’ya güveniyordu.

Dünya Kral Hüseyin’e de kalmadı, Sultan Süleyman gibi.,.

Mustafa Kemal Paşa, geliyor.

Hürrem Sultan, hırslıydı.

********************

DİKKAT

1) Kişi adlarından sonra kullanılan, saygınlık ifadelerine gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır.

Ali Bey’in, Kemal Paşa ya

2) Unvanlar ve saygı sözleri yer adı olduğunda birlikte kullanıldıkları özel isimlere bitişik yazılır.

Gazipaşa Bulvarı, Nedim bey Caddesi…

Akrabalık bildiren sözcükler küçük harfle başlar.

Meral teyzemin, Hasan dayımız, Ali amcadan, Ceylan ablamın.

********************

DİKKAT

Akrabalık bildiren sözcükler tek başlarına kullanıldıklarında da özel ad değerinde olmadıklarından küçük harfle başlar.

Çiçeksiz bir çiçekçi dükkânının önünde durmuş ablam. (Ece Ayhan)

DİKKAT

Akrabalık bildiren sözcükler lakap olduğunda büyük harfle başlar ve bunlara gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

Dayı Kemal’in, Müslüm Baba’nın, Orhan Baba’dan

********************

SORU

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde akrabalık bildiren sözcüklerin yazımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?

A) Ne güzel komşumuzdun sen Fahriye Abla.

B) Zaman, bu kimsesiz Mustafa Dayıyı da yıpratmıştı.

C) Çoban Dede, mahallenin en yaşlı sakiniydi.

D) Meral teyzemiz bize en yakın akrabamızdı.

E) Bir zamanlar Ayşe teyzeydi onun lakabı.

CEVAP

Akrabalık bildiren sözcükler unvan değerindeyse büyük harfle başlar. A, B, C seçeneklerinde kullanılan sözcükler akrabalık bildirmemektedir. Bunlar unvan görevinde bulunduklarından büyük harfle başlamaları doğrudur. D seçeneğinde “teyze” akrabalık bildirmektedir ve yazımı doğrudur. Dolayısıyla E seçeneğinde ise unvan değerinde olan “teyze” sözcüğünün büyük harfle başlaması gerekir. Doğru seçenek E’dir.

********************

Gök cisimlerinin (Ay, Güneş, Dünya vb.) adları coğrafi terim olarak kullanıldığında büyük harfle başlar.

Işığını Güneş’ten alır: Ay.

Sen güneş gözlüm, ay yüzlümsün benim.

Yön bildiren sözcükler, yönünü bildirdiği isimden önce gelip sıfat olduğunda büyük; sonra geldiğinde ise küçük harfle başlar.

Aslında, Kuzey Anadolu, ülkenin güneyinden daha soğuktur.

Aslında Anadolu’nun kuzeyi, güneyinden daha soğuktur.

Elbette ki Orta Asya’dan geldik,

İnsanlar hayvancılıkla geçinir Güneydoğu Anadolu illerinde.

Genel olarak Doğu Avrupa, Batı Avrupa’dan daha yüksektir.

Avrupa’nın doğusu, batısına oranla daha yüksektir.

********************

DİKKAT

Yön bildiren isimler belli bir yeri kastediyorsa, büyük harfle başlar.

Öykü ve roman bize Batı’dan gelmiştir.

Hilmi Yavuz, Doğu’nun mistisizmine kapılmıştır.

********************

Tarihler arasında kullanılan gün ve ay adları büyük harfle başlar.

15 Mart 1977 Çarşamba günü doğdu.

En sevdiği aylardandı eylül.

Günlerden salıydı, evde yoktun.

Yine aylardan kasım.

Tırnak içindeki cümleler her zaman büyük harfle başlar. Tırnak içindeki cümlenin noktalaması tırnağı kapatmadan önce konur ve tırnak kapatıldıktan sonra özel isimle devam edilmedikçe cümle küçük harfle devam eder.

Yaban romanı için Berna Moran: “Türk köylüsünü gerçekçi bir gözle anlatan ilk romandır.” der.