LATİN EDEBİYATI

Latin edebiyatı, Yunan edebiyatıyla iç içe bir gelişim gösterir. Yani Latin edebiyatının oluşumu ve gelişimin­de Yunan edebiyatının etkisi büyüktür. Latin edebiyatı, Yunan edebiyatı döneminin kapanmasından sonra or­taya çıkar. İlkçağda İtalya yarımadasında Roma’nın içinde bulunduğu Latium bölgesinde konuşulan Latince, Roma devletinin sınırlarının genişlemesiyle önce İtalya yarımadasında sonra özellikle Gallia (bugünkü Fransa),Plispania (ispanya), Helvetia (İsviçre), Lyricum (Dal- maçya, Arnavutluk), Pannonia (Macaristan), Dacia (Romanya)’ya yayılmış, bunun dışında egemen olduğu Macedonia (Makedonya), Trachia (Trakya), Asia Minör (Anadolu yarımadası), Syria (Suriye) ile Kuzey Afri­ka’da da benimsenmiştir.

Latin edebiyatının temeli, Romalıların Yunanistan’ı al­masıyla atılır. Romalıların Yunanistan’ı almasıyla bilikte Latin sanatçılar, Yunan edebiyatının yazın ürünleriyle tanışmaya başlar. Yunan edebiyatının sanatçılarını ve yazın ürünlerini inceleyen Latin sanatçılar, böylece kendi edebiyatları olan Latin edebiyatını oluşturur. Ci- cero, Virgillus, Horatius, Seneca gibi sanatçılar Latin edebiyatının en ünlü sanatçılarıdır.

Latin edebiyatı, Yunan edebiyatı ile birlikte ilkçağın başlıca kültür ve uygarlık evrenini oluşturmuştur. Latin edebiyatı MÖ 1. yüzyılda etkisini yitirmeye başlar. Da­ha sonra Avrupa’da sanat alanında Rönesansa kadar sessiz bir dönem başlar. Rönesanstan sonra sanatta önemli bir atılım yaşanır.

Eski Yunan ve Latin edebiyatlarının mitoloji ile süslen­miş ürünlerinde doğa güzellikleriyle birlikte “gerçek in­sanı” buluruz. Bu ürünlerde insanların sevgileri, üzün­tüleri, yiğitlikleri, kinleri vb. yer alır.

CİCERO (M.Ö. 106-43)

Latin edebiyatının ünlü hatip ve yazar­larındandır. Aynı zamanda devlet ada­mıdır. Roma’da hatiplik ve hukuk eği­timi görmüştür. M.Ö. 64’te konsül se­çilir. Düşmanlarını Roma’dan uzaklaş­tırmayı başardığı için yaşadığı dö­nemde ‘‘Vatanın Babası” diye de anı­lır. Bir ara gözden düşse de Roma yönetimi üzerinde yeniden söz sahibi olur. Cicero, Roma imparatoru Se- zar’laters düşmesi sonucu gücünü kaybedip iktidarla mücadele edemeyeceğini anlayınca Roma’dan kaçar. Ancak sonra yakalanıp öldürülmüştür.

Cicero, Latin edebiyatının en büyük hatibi olarak kabul edilir. Yazılarında iyi bir hatibin özelliklerini, neler bil­mesi gerektiğini açıklamıştır. Nutuklarının (konuşmala­rının) her biri, başlı başına birer sanat eseridir. Doksa­na yakın konuşması kayda geçirilmiş, bunlardan sa­dece elli sekizi bugüne ulaşabilmiştir.

**********

VİRGİLİUS (M.Ö. 70-19)

Latin edebiyatının en büyük şairlerin­dendir. Pastoral şiirin en önemli tem- silcilerindendir. Yetkin ve uyumlu bir söyleyişi vardır. Devlet büyüklerinin himayesi altına girmiştir. Aineid (Ene) adlı destanın kahramanlarının gezdiği yerleri yakından görmek üzere Yuna­nistan ve Küçük Asya’yı gezer. Böylece eserlerinde daha canlı betimlemeler yapma imkanı bulur. Kendi­sinden sonra gelen sanatçıları etkilemiştir.

Eserleri:

Aineid (Ene), Jorjikler

********** 

SENECA (M.Ö. 4-M.S. 65)

Latin edebiyatının en büyük filozofu­dur. Gençliğinde dönemin en ünlü ho­calarından felsefe dersleri alır. Bir sü­re avukatlık yapan Seneca, daha son­ra senato üyeliğine seçilir. Etkili ko­nuşması ve bilgisiyle yaşadığı çağda ünlenir.

Bir dönem Korsika’ya sürülür, ancak birkaç yıl aradan sonra geri döner. Dönünce Neron’un öğretmeni olur. Neron kral olunca Seneca’yı konsül seçer. Sarayda birçok entrikaya karışan Seneca, saraydan ayrılır ve içine kapalı bir hayat sürmeye başlar. Neron, kendisi­ne karşı ayaklanma düzenleyenlerle işbirliği içinde ol­duğu gerekçesiyle Seneca’dan intihar etmesini ister. Seneca da bunun üzerine kendini öldürür.

Seneca Klasik Yunan trajedilerinden esinlenerek traje­diler yazmıştır. Ancak trajedileri sahneye konulmaktan çok yüksek sesle okunmaya uygundur. Onun yazdığı bu trajediler, Shakespeare gibi önemli sanatçıları etki­lemiştir. Bazı eserleri Türkçeye de çevrilmiştir.

Eserleri:

Öfkeli Hercules, Troyalılar, Medea, Oedipus