Nabi 

XVII. yy. divan şairlerinden, 1642-12 Nisan 1712, doğ. Urfa, ölm. İstanbul

Urfalı Yusuf Nabi, 24 yaşlarında İstanbul’a geldi. (1685), Musahip Mustafa Pa­şa’nm önce divan kâtibi, Hacca gidip (1678) dönüşünde kethüdası oldu. Mustafa Paşa ölünce, Halep’e gitti, evlendi, 25 yıl kadar varlıklı bir hayat sürerek Halep’te kaldı, eserlerinden Hayriyye ve Hayrâbâan\ Halep’te yazdı, divanını yine orada dü­zenledi. Baltacı Mehmet Paşa vali olarak geldiği Halep’ten sadrazamlıkla İstanbul’a dönerken, Nabi’yi de yanında götürdü (1710), Nabi İstanbul’da 70 yaşını bulmuş bir üstad olarak saygı gördü, darphane emini, başmukabeleci oldu. Mezarı Üskü­dar’da Karacaahmet Mezarlığı’nda, Miskinler Tekkesi yakınındadır 8 Didaktik şii­re verdiği önemle kendisine büyük divan şairleri arasında özel bir yer ayıran Nabi, yaşadığı altı padişah (I. İbrahim-III. Ahmet) devrinin sosyal çöküntülerini görmüş, halkın ruh haline tercüman olan, toplum hayat ve psikolojisine bağlı hâkimane ga­zeller yazmıştı. Şiirlerinde atasözlerinden, fikir ve hikmetten çok faydalanan şair, rahat ve akıcı bir dille yazdığı şiirinde yeni bir çığır açmıştı 8 Manzum ve mensur on eserinden ünlüleri, Divarfı (bas. 1841, 1875), Hayriyye (bas. 1889) ve Hayrâ-bâd mesnevileri; ve 1678’de Konya, Urfa, Halep, Şam ve Kudüs üzerinden yaptığı Hicaz yolculuğunu anlatan Tuhfetü ‘l-Haremeyn (Mekke ve Medine Armağanı) adlı (yaz. 1682, bas. 1849) düzyazı seyahatnamesidir. Hayriyye, en önemli eseri sayılır. Oğlu Ebülhayr Mehmed için Halep’te yazdığı (1710) bu eserde şair, hayat tecrübe ve görüşlerini dile getirmiş, oğluna hayırlı bir hayat yolunda sakınması veya yap­ması gerekli şeylerin neler olduğunu açıklamış, genel kanaatlere uygun hayat ve ahlâk dersleri, öğütler vermiştir. Öteki mesnevisi Hayrâbâd için bk. Şeyh Galip 8 Nabi’nin, 1675 yılında IV. Mehmed’in şehzadeleri için Edirne’de yapılan sünnet düğününü, on beş gün süren şenlikleri anlatan 587 beyitlik Sûr-nâme’si Agâh Sırrı Levend tarafından yayımlandı (1944), Prof. Dr. Abdiilkadir Karahan da Nabi için bir tanıtma kitabı yazdı (Varlık Yayınları, 1953).