Nasrettin Hoca Kimdir, Eserleri ve Edebi Kişiliği
Nasrettin Hoca
1208/1209-1284/1285, doğ. Sivrihisar, ölm. Akşehir
• Hakkında söylenegelmiş rivayetler içinde akla en yakın kabul edileni; XIII. yy.’da Selçuklular zamanında yaşamış olduğudur; Sivrihisar’ın Hortu köyünde doğdu, babasının yerine bir süre köyünün imamlığını yaptı, 1237’de bu görevi başkasına bırakarak, mutasavvıf Seyyid Mahmud-ı Hayrânî’ye mürid olmak üzere Akşehir’e geldi
• Fıkralarında ârif, nüktedan, Türk halk adamının iyimser dünya görüşünü, çeşitli hayat olayları karşısındaki davranışlarını özlü, kısa yorum ve cevaplarla yansıtan Nasrettin Hoca, yalnız bizim için değil, bütün dünya için, çağlarla eskimeyen bir yaşama sevinç ve kuvveti; kalender, rind bir halk filozofudur. Gündelik kaygılara, sıkıntılı durumlara tatlı bir çözüm yolu bularak, hayatı sert yergilerden uzak, babacan bir hoşgörü açısından değerlendirir. Nasrettin Hoca’nm sağlığında başından geçmiş olayları, özel-kişisel olduğu ölçüde evrensel açılardan yorumlayışları diye özetleyebileceğimiz hikâyeciklerine yüzyıllar boyunca benzerleri eklenmiş; böylece gerçekten ona ait fıkralarla sonradan yakıştırma yoluyla eklenenler iç içe girmiş, kaynaşmış, sözlü halk edebiyatının birçok türlerinde olduğu gibi, başka ve benzetme fıkraların bir kısmı anonimliklerinden alınarak Hoca’ya mal edilmiştir. Doğrudan doğruya Hoca’ya ait olanların üç yüz kadar olduğu sanılıyor
• 1837’den bu yana zaman zaman basılı kitaplarda derlenen bu fıkralar, 1857 yılından başlayarak Avrupa dillerine de çevrildi. “Çaylak Tevfik yayınından (1885) günümüze, Türk basınında belli başlı derleme ve baskılar için Sözlük’te şu maddelere bakınız: Köprülü, Yeşim, Güney, Kanık, Gölpmarlı, Tokmakçıoğlu
• Nasrettin Hoca konusunda kitap, broşür ve makale 1218 eseri gösteren ve 1986’ya kadar gelen etraflı bir bibliyografya için bk. Ali Esat Bozyiğit, Nasreddin Hoca Bibliyografyası Üzerine Bir Deneme, Ankara, 1987.