Niteleme Sıfatları Konu Anlatımı
NİTELEME SIFATLARI KONU ANLATIMI
İsme sorulan “nasıl?” sorusuna cevap veren, renk, durum ve biçim bildiren sıfatlardır.
Niteleme Sıfatlarına Örnek
Kırmızı elbise (nasıl elbise?)
Sıfat+ isim
Al bayrak (Nasıl bayrak?)
Sıfat+ isim
Güzel roman (Nasıl roman?)
Sıfat+ isim
Olgun düşünce (Nasıl düşünce?)
Sıfat+ isim
Acı söz (Nasıl söz?)Sıfat + isim
Sıfat+ isim
Dar sokak (Nasıl sokak?)
Sıfat+ isim
Yuvarlak yüz (Nasıl yüz?)
Sıfat+ isim
Üçgen peynir (Nasıl peynir?)
Sıfat+ isim
Bir ismi birden fazla sıfat niteleyebilir.
Sessiz, sakin bir ilçede görev yapıyordu.
Sıfat sıfat sıfat isim
Seyyar satıcı, semtin çiçekli, ağaçlı ve temiz bir yerine kurulmuştu.
Sıfat sıfat sıfat sıfat isim
Bir sıfat, birden fazla ismi niteleyebilir.
Uçuşan martılar, kelebekler baharın müjdecisiydi.
Sıfat isim isim
Sıfatlar, isim tamlamalarında tamlayanı, tamlananı veya ikisini niteleyebilir.
Filmi, güzel bir sinema salonunda izlemeyi tercih ederim. (sıfat, tamlamayı nitelemiştir)
sıfat
Çocuğun yaşlı gözleri bizi üzdü.( sıfat, tamlananı nitelemiştir)
sıfat
Sarı binanın zemin katında yeterince sınıf vardı, (tamlayan da tamlanan da sıfat almıştır)
sıfat sıfat
Sıfatlar bir isim tamlamasından oluşabilir.
Yol yorgunu misafirler, erkenden uyudular.
sıfat
Saman sarısı saçlarıyla ne güzeldi Marilyn!
sıfat
Sıfatlar edat grubundan oluşabilir.
Tablo gibibir manzaranın karşısındayız.
sıfat
Sıfatlar fiilimsiden oluşabilir.
işleyen demir pas tutmaz.
sıfat
Sıfatlar pekiştirmelerden veya ikilemelerden oluşabilir.
Sanatçının buğulu mu buğulu bir sesi vardı.
Sanatçı, yepyeni albümüyle çıkıyor karşımıza.
Yaşlı yaşlı insanlar ellerinde çocuklarla köyü terk ediyordu.
Sıfatlar, cümlede tek başlarına öğe olamazlar, sadece tamlama oluşturduklarında bir öğe olarak görev yapabilirler.
Genç kuşaklardır toplumu dönüştürecek olanlar.
yüklem
Gece kondusundan karşı apartmanları izliyordu.
nesne
Kültürlü insan hoşgörülü insandır.
Özne yüklem
Sıfatlar “-ki” ekiyle kurulabilir: Sıfat yapan “ki” eklendiği sözcüğün türünü değiştirdiğinden (ismi sıfat yaptığından) yapım ekidir. Kimi zaman “ki” eki bulunma durum ekiyle kalıplaşarak kullanılır.
Sınıftaki arkadaşlar düşündü. > Sınıftakiler düşündü.
Alnındaki çizgiler derindi. >Alnındakiler derindi.
Saçındaki tokaları çıkardı. > Saçındakileri çıkardı.
DİKKAT
“Sıfat yapan ki” ile “ilgi zamiri olan ki” için “Zamirier” j konusuna bakınız.
*******************
NİTELEME SIFATLARI SORULARI
SORU
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde altı çizili sıfat tamlaması ötekilerden farklı bir görevde kullanılmıştır?
A) Gerçek bir eğitim için, kitaplardaki bilgiler davranışa dökülmelidir.
B) Gece, karanlık sulara baktı; ürktü denizin korkunçluğundan.
C) Unutulmaz hatıralar, kişinin en önemsediği anlardan oluşur.
D) Yırtık bir fotoğraf, kitabın arasında unutulmuş gibi duruyordu.
E) Yeni bir dergide yayımlanacak ilk öykülerim.
CEVAP
Sorularda “görev” sorulduğunda, bakılması gereken şey, istenenin cümle içinde özne mi, tümleç mi, yüklem mi olduğunu bulmaktır. Buna göre altı çizili sıfat tamlamaları A, C, D ve E seçeneklerinde özne; B’de ise dolaylı tümleç görevinde kullanılmıştır. Doğru cevap B’dir.
*******************
NOT
Sıfat tamlamalarında isim kısmı kimi zaman düşer, ismin görevini sıfat yüklenir. Bu durumda sıfat, ismin görevini yüklendiği için sıfat olmaktan çıkar, adlaşır. Böyle sıfatlara “adlaşmış sıfat” denir. Unutmamalıdır ki adlaşmış sıfatlar artık sıfat değil, isimdirler.
Ağaçtaki meyveleri topladılar.
>Ağaçdakileri topladılar.
Adl. sıfat
Genç insanların eğitimi önemlidir.
>Gençlerin eğitimi önemlidir.
Adl. sıfat
Çalışkan kişilerle tembel kişileri bir tutardı.
>çalışkanlarla tembelleri bir tutardı.
Adl. Sıfat Adl. Sıfat
Bilen insanlarla bilmeyen insanlar bir olur mu?
>Bilenle bilmeyen hiç bir olur mu?
Adl. Sıfat Adl. Sıfat
*******************
SORU
I. Dürüstler kazanır en sonunda her zaman.
II. Mağazadaki eleman işten neden ayrılmış.
III. Yeni açılan hastahaneye hizmetçi alacakmış.
IV. Yazarlar ve şairler de yazmıyor mu tarihi?
V. Neden etrafımda hep kibirliler oluyor?
Yukarıda numaralanmış cümlelerden hangilerinde adlaşmış sıfat vardır?
A) IveV
B) II ve III
C) III ve IV
D) IV ve V
E) V ve III
CEVAP
l’de “dürüstler” sözcüğü “dürüst insan”, V’te “kibirliler” sözcüğü “kibirli insan” yerine kullanılan adlaşmış sıfatlardır. Il’deki “eleman”, lll’teki “hizmetçi”, IV’teki “yazar” ve “şair” adlaşmış sıfat değildirler. Bu sözcükler zaten isimdirler. Doğru cevap A’dır.