Servet-i Fünun Edebiyatının Dil Özellikleri

Servet-i Fünun Edebiyatının Dili Neden Ağırdır

Servet-i Fünun Edebiyatının Dil Özellikleri Maddeler Halinde

Servet-i Fünun, diğer adıyla Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat), daha çok Batı edebiyatını takip eden sanatçıların kurduğu bir edebiyattır. Divan edebi­yatının kalıplaşmış kurallarına karşı sürekli yenilik peşinde olmuşlar, eski-yeni çatışmasında “yeni” tarafmda yer almışlardır. Ancak dilleri “eski edebiyat taraf­tarlarının kullandıkları dilden bile ağırdır. Hatta “Veysi’ye rahmet okutuyorlar!” (Akt. Aydoğan, 1996: 217) diyen Ahmet Mithat’a göre, Divan edebiyatında süslü

nesir örnekleri veren yazarlardan bile ağırdır. Bir çelişki gibi görülebilecek bu durumun bazı sebepleri vardır.

Birinci sebep, Kenan Akyüz’ün de ifade ettiği gibi Servet-i Fünuncuların Osmanlıcayı güçlü bir dil olarak görmeleridir. Yazar, “Servet-i Fünun hareketinin genel eğilimlerinden olan “osmanlıcanın mükemmel bir dil olduğu” kanaatine onun da samimiyetle bağlanması, “ibtizâlden kaçınmak” düşüncesiyle şiirlerini arapça ve farsçanm istilâsına açık bırakmaktan çekinmemesi düştüğü tek büyük hatâ olmuş ve bu hatâ şiirlerinin, bu güne kadar birbirinin peşisıra gelen kuşaklar­ca anlaşılması imkânlarım gittikçe azaltmıştır.” (Akyüz, 2013: 98) cümleleriyle Tevfik Fikret’in bu düşüncesinin sonucunda gelecek kuşaklar tarafından anlaşıla­madığını ifade etmiştir.

Mehmet Kaplan, dilin değişime uğraması ve anlaşılmasının zorlaşmasının sebeplerinden biri olarak, II. Tanzimatçılar ile Servet-i Fünun nesli arasındaki ara neslin çeviri faaliyetlerinde izlediği yanlış yolu gösterir. Ona göre devrin sanat­çıları bu çevirileri eski sözlüklerden kelime kelime yaptığı için, kendi üsluplarını çeviriye katmıyor, yalnızca içeriği aktarmaya çalışıyorlardı. (Kaplan, 2011: 224) Bu da dilin kendine ait mantığının değişmesine neden oluyor, Batı dillerinin keli­meleriyle birlikte söz diziminin özellikleri de dilimize girmeye başlıyordu.

Halit Ziya’nm Goncourt Kardeşlerden öğrendiği style artiste (sanatkarane üslup) nedeniyle de Servet-i Fünun’un dili ağırlaşmıştır. “Halit Ziya’nm eserleri, Servet-i Fünun şiir diline çok tesir etmiştir. (…) Goncourt Kardeşleri taklid eden Halid Ziya’mn kullandığı dil, bütün Servet-i Fünunculan arkasından sürüklemiş­tir” (Kaplan, 2011: 224) Halit Ziya, “Fransız nesrinden mülhem olarak iki tire arasındaki cümleyi ve buna benzer daha birçok üslup ve sentaks yeniliklerini” (Perin, 1943: 40) ihtiva eden karmaşık cümlelerin oluşturduğu bir roman dilinin ortaya çıkmasına neden olmuştu. Ancak bu roman dili fazla tutunamamış ve Halit Ziya, Milli Edebiyat zamanında, kendi eliyle romanlarının dilini sadeleştirmek zorunda kalmıştır.

Cenap Şahabettin’in Baudlaire, Mallarme, Valery gibi Sembolistlerin yolunu takip etmesi ve onlar gibi sözlüklerde bulunmayan ya da kendi uydurduğu söz­cükleri kullanması, dilin ağırlaşmasının sebeplerinden biridir. “Servet-i Fünun şa­irleri mevcut kelimelerin yetersiz olduğu durumlarda lügatlerden eski kelimeleri alarak onları yeni terkiplerle birlikte kullanmaya başlamışlardır.” (Kolcu, 2009: 15) Servet-i Fünun sanatçılarının bu anlayışlarına örnek olarak “av” kelimesi­ne karşılık “nahcir”, “gökkuşağı” kelimesine karşılık “tiraj e” gibi daha önce hiç

kullanılmamış kelimeler kullanmaları; “saat-i sçmenfam”, “lerziş-i barid” gibi o güne kadar hiç kullanılmamış tamlamalar kurmaları gösterilebilir.

Son olarak Servet-i Fünun sanatçılarının geniş halk kitlelerine değil, yüksek zümreye hitap ettiklerini düşünmeleri ve halkın anlayacağı bir dille yazmaya ken­dilerini mecbur hissetmemelerinin dile olan keyfi yaklaşımlarının bir diğer sebebi olduğu söylenebilir.

Sonuç olarak Arapça Farsça kelimelerden oluşan; ancak Fransız Sembolist­lerinin duyuşunu ve Fransızcanın sentaksını taklit eden bu dil, sanatlarının geniş halk kitlelerince anlaşılmasını engellediği gibi, onların gelecek kuşaklar tarafın­dan da takip edilmelerini de zorlaştırmıştır.