Sıfat Fiiller Ortaçlar Nedir Kısaca Konu Anlatımı Örnekler Sorular ve Cümleler

UYARI: Bu konu için önce “Sıfatlar” konusunu öğreniniz.

Sıfat – Fiiller ( Ortaçlar)   

Sıfat-fiil; fiil anlamını yitirmeden cümle içinde genelde sıfat gö-revinde olan sözcüklerdir, “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleri sıfat-fiil ekleridir ve fiilin üzerine gelerek onları genellikle sıfat yapar. Başka bir ifadeyle sıfat-fiil, fiilin cümlede sıfat görevinde kullanılmasıdır.

Sıfat Fiiller Ortaçlar Örnekleri

Yavrusunu yitiren kuşlar, sılasına döner gelir

Bilinmez bir aydınlığa düştü gitti ölü güvercin.

Yıkılasıca dünya, ocağı batasıca felek!…

Bu yabancılar arkamızdan söylenmedik laf bırakmadılar.

Başımızı sokacak bir ev bulmalıyız önce.

Ezilmiş yüzler, fırlamış gözlerle doluydu bütün şehir.

Oturulur bir evi, soğuktan korur bir giyeceği, karnı doyurur yiyeceği olmalı insanın.

Sıfat-fiil ekleri, sıfat yapmayabilir.

Aramızdaki mesafenin ne kadar olduğunu biliyor musun?

Misafirlere nereyi gezdireceğimize karar veremedik.

Sıfat-fiiller zarf görevinde de kullanılabilir.

Irmağın kıyısında oturmuş ağlamış, (“oturup ağlamış” yerine kullanılmıştır)

Çıkmış gitmiş kimseye haber vermeden. (“Çıkıp gitmiş” yerine kullanılmıştır)

Sıfat- fiillerin niteledikleri isimler düşebilir. Sıfat-fiiller bu durumda adlaşmış sıfatgörevini yüklenir.

Çalışan kazanır.

Ağlayanlar bir gün güler, aldırma gönül.

Giyilecekler ile atılacakları ayırdılar.

Sıfat – fiiller cümle içinde çeşitli görevlerde(özne, tümleç, yüklem) bulunabilirler.

Başarı: “Başaracağım.” diyenindir.

Kendilerine gösterilen boş masaya oturdular.

Şu ağlayan çocuğu görüyor musun?

Adam gülümser bir yüzle açtı kapıyı.

Sıfat- fiil eklerinden “-dık,-dik” ile ” acak, -ecek” ekleri kendinden sonra iyelik eki alarak kullanılır. Bu durum­da kimi zaman ünsüz (k/g) yumuşaması görülür.

Sınavda bildiğim soruları bile cevaplayamadım.

Geleceğin günü sabırsızlıkla bekliyorum.

Ankara’da kalacağını bilseydim, çantanı hazırlardım.

Birlikte gezdiğimiz yerlerin anıları canlandı gözümde.

DİKKAT

Kimi sıfat-fiil ekleri ile haber kipi almış fiilleri karıştırma­mak gerekir. Bunun için cümlenin anlamına bakmak ve eklerin hangi işlevde olduğunu görmek gerekir.

Konuşmadık konu kalmadı. (“Konuşmak” fiili, sıfat görevinde Fiilimsi  olduğu için     fiilimsidir.)

Hiçbir konuyu konuşmadık. (“Konuşmak” fiili, di’li geçmiş zamanla Fiil  çekimlendi     ği       için fiildir.)

Doğacak bebek için oda çoktan hazırlandı. (“Doğmak”fiili, Fiilimsi sıfat görevinde olduğu için fiilimsidir.)

Bebek ne zaman doğacak? (“Doğmak” fiili, gelecek zaman Fiil kipiyle çekimlendiği için fiildir.)

Başa geldi olmaz İşler, (“olmak” fiili, sıfat görevinde olduğundan Fiilimsi fiilimsidir.)

Böyle iş olmaz, (“olmak” fiili, geniş zamanın olumsuzuyla çekimlendiği Fiil      için fiildir.)

Görmüş geçirmiş insandan korkmayacaksın. (Altı çizili Fiilimsi ikileme sıfat görevinde olduğu için fiilimsidir.)

Çok ülkeyi görmüş, oralarda çok zaman geçirmiş.(Altı çizili sözcükler, miş’li geçmiş zamanla çekimlendiği için fiildir.)

Ona varacak adam bulamaz, (“varmak”fiili, sıfat görevinde Fiilimsi   olduğundan    fiilimsidir.)

Sabah İzmir e varacak, (“varmak” fiili, gelecek zaman kipiyle çe- Fiil  kimlendiği      için fiildir.)

Sıfat Fiiller Ortaçlar Örnek Soruları ve Cevapları

SORU

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde “-acak, -ecek” eki ötekilerden farklı işlevdedir?

A) Görülecek günler var daha, yaşanacak güzellikler.

B) Basılacak kitapların sayısına henüz karar verilemedi.

C) Anlaşılacak bir yazı tarzıyla başlanmalı önce öğren­meye.

D) Anımsanacak her eylülde okul zamanlarındaki ilk he­yecanlar.

E) Yıkanacak çamaşırları sepete doldurup kadına verdi.

CEVAP

Bir ek olan “-acak, -ecek ” ya gelecek zaman ekidir ya da sıfat-fiil ekidir. Buna göre A’da “görülecek günler” ve “yaşa­nacak güzellikler” şeklinde sıfat görevinde bulunduğu için sıfat- fiildir. Aynı şekilde B’de “basılacak kitaplar”, C’de “anlaşılacak bir tarz”, E’de “yıkanacak çamaşırlar” ifadeleriyle sıfat-fiil göre­vinde kullanılan “-acak, -ecek” eki D’de gelecek zaman eki işlevinde kullanılmıştır. Doğru seçenek D’dir.

DİKKAT

Ortaç eki almış kimi fiiller fiil anlamlarını kaybederek | isimleşir. “Yiyecek, içecek, giyecek, yakacak, gelir,  gider, okur, yazar” gibi sözcüklerin isim mi fiilimsi mi [ oldukları cümleye göre değişir.

Giyecek başka bir kazak bulamadın mı?

Bu yılki giyecekler moda anlayışıma uygun değildi.

                    isim

SORU

 Doğacak gün gibi ihtiyacımız var bilgiye, çalışmaya.

 Açacakları tezgâha dizmişti, küçük müşteriler için.

 Uçurtma, rüzgârın tersiyle yükselen bir kuştur, derdi.

 Çocuklara okunacak kitapları seçici bir kurul hazırladı.

 Şirketi yöneteceklerde aranan özellikler duyurulacaktır.

Yukarıda numaralanmış cümlelerden hangisinde sıfat- fiil kalıcı bir isim yapmıştır?

A) I

B) II

C) III

D) IV

E) V

CEVAP

Fiilimsiler, fiil anlamlı geçici sözcüklerdir. I’de “doğacak gün”, IV’te “okunacak kitaplar” fiil anlamlı geçici sözcüklerdir. Aynı şekilde V’te “şirketi yönetecekler” ifadesiyle “şirketi yönetecek kişiler” kastedildiği için “yönetecekler” fiilimsisi adlaşmış sıfat görevindedir ancak kalıcı bir isim kurmamıştır. Ill’te “uçurtma” sözcüğü kalıcı bir isimdir ancak sıfat-fiille değil isim-fiille oluşmuştur. Il’de “açacak şey” anlamındaki “açacak” sözcüğü ise fiilimsi değil, sıfat-fiille oluşmuş bir isimdir. Doğru seçenek B’dir.