Sözcük Türleri Konu Anlatımı

SÖZCÜK TÜRLERİ KONU ANLATIMI

Sözcük Türleri Soruları

Sözcük Türleri Nelerdir

Türkçede kaç sözcük türü vardır?

Türkçede sekiz sözcük türü (kelime çeşidi) vardır.

Bunlar adlar, zamirler, sıfatlar, zarflar, edatlar, bağlaçlar, ünlemler ve fiillerdir.

Kimi sözcükler kullanıldıkları yere göre tür değiştirirler. Örneğin “güzel” sözcüğü ad, sıfat veya zarf görevlerinde bulunabilir. Bundan yola çıkarak diyebiliriz ki “sözcük türü” bir sözcüğün cümlede üstlendiği görevi ifade eder.

Sözcük türlerinin ayrılmasındaki temel unsur fiillerdir. Çünkü fiilin aldığı ekler ayrı, ismin aldığı ekler ayrıdır. Bu bakımdan sekiz sözcük türünü genel olarak isim soylu sözcükler ve fiiller olmak üzere iki ana gruba ayırabiliriz. Tek başlarına anlamları olan “isim, sıfat, zarf ve zamir”ler ile tek başlarına anlamları olmayan “edat, bağlaç ve ünlemler isim soylu sözcükleri oluşturur.

Sözcük türlerini iyi kavrayabilmek için önce isimle fiilin farkını bilmek gerekir:

İsimle fiil arasındaki fark

İsimler, varlık ve kavramları karşılar, fiillerse bu varlık ve kavramların durumlarını, oluşlarını karşılar. Örneğin, “su” sözcüğü bir varlığı karşılar; ancak “Su ilerledi.” cümlesinde “ilerledi” sözcüğü bir varlığın (suyun) durumunu karşılar. Aynı şekilde “çiçek, insan, masa, karanfil” sözcükleri varlıkları karşıladıkları için isim; “git, bak, kal, sat” sözcükleri ise kişilerin yapacağı hareketleri karşıladığı için fiildir.

********************

TAKTİK

Bir sözcüğün isim mi fiil mi olduğunu ayırt etmek için o sözcüğe -mak/-mek mastar eki getirilir. Bu durumda sözcük anlamlı oluyorsa o sözcük fiildir, anlamlı olmuyorsa o sözcük isimdir. Örneğin, “sat” sözcüğüne -mak / -mek eklersek “satmak” ortaya çıkar ki bu, anlamlı bir sözcüktür. Ancak aynı yöntemi “kitap” sözcüğüne uyguladığımızda anlamlı bir sözcük ortaya çıkmaz; çünkü “kitapmak” diye bir şey yoktur, a hâlde “kitap” sözcüğü isimdir.

TAKTİK

Aynı yöntemle olumsuzluk eki olan ” ma /-me” ile de bîr sözcüğün isim mi fiil mi olduğunu kolayca kavrayabiliriz. Çünkü olumsuzluk eki olan “-ma/-me” j sadece fiillere gelen bir ektir.

Örneğin; “akıl” sözcüğüne bu yöntemi uyguladığımızda | sözcük anlamsız bir sözcük olan “akılma” olacağından \ “akıl” isimdir. Ancak “sus” sözcüğüne uyguladığımızda i karşımıza anlamlı bir sözcük olan “susma” çıkar ki bu sözcük fiildir.

********************

DİKKAT

Söylenişleri aynı olup anlamları farklı olan (sesteş) sözcüklerde sözcüğün isim mi fiil mi olduğunu (türünü) öğrenmek için sözcüğün cümledeki anlamına bakılır.

“Ona bir gül verdim bana güldü.” cümlesinde ilk kullanılan “güi” sözcüğü isim, ikinci kullanılan “gül” ise fiildir.

Aynı şekilde “yakın” sözcüğü “Evimiz okula çok yakındı.” cümlesinde isim; “Kadıncağız oğlundan yakındı durdu.” cümlesinde ise fiildir.

DİKKAT

Sorularda “sözcüğün cümledeki görevi” veya “sözcüğün türü” sorulduğunda sözcüğün sözcük türlerinden hangisi (isim mi, sıfat mı, zarf mı, zamir mi, edat mı, bağlaç mı, ünlem mi, yoksa fiil mi) olduğu akla gelmelidir. Bu tür sorularda genellikle isimlerle filler, isimlerle sıfatlar, isimlerle zamirler, zarflarla sıfatlar karşılaştırmalı olarak sorulur.

********************

Sözcük Türleri Soruları

SORU

Aşağıdakilerden hangisinin yüklemi ötekilerden farklı türdedir?

A) Eskidi ömrüm bu yıl doğum günümle.

B) Yeniydi yazarın bu kitabının basımı.

C) Aktı artık saçları, o güzelim simsiyah saçları.

D) Çocuk, eve yeni geldiğimden, henüz açtı.

E) Uzun zamandır, köyde kimsesiz ve yalnızdı.

CEVAP

B seçeneğinde yüklem olan “yeni” ve E seçeneğindeki “kimsesiz/yalnız” sözcükleri isimdir. C ve D seçeneklerinde de sesteşleri bulunan “ak” ve “aç” sözcükleri cümledeki kullanımlarına göre isimdirler. A’daki “eski” sözcüğünün ise “eski” ve “eskimek” şeklinde hem isim hem de fiil şekli vardır (ikili köktür); ancak diğerlerinden farklı olarak cümlede fiil görevinde kullanılmıştır. Doğru cevap A’dır.

“Sözcüktürü’yle ilgili soruları çözebilmek için sekiz sözcük türünden ilk olarak adları göreceğiz. Lütfen sekiz sözcük türüne sırasıyla çalışınız ve başka konulara geçmeyiniz.