Teneke Kitap Özeti

Yaşar Kemal’in romanı (1955)

• Olay, Çukurova ilçelerinden birinde geçer. Üç aydır kaymakamsız ilçede, çeltik ekme zamanı, ruhsatiye için müracaatlar başlamıştır. Çeltikçilerin düzenbazlıklarını bilen, yaşlı Tahrirat kâtibi Resul Efendi, bu kirli işlere bulaşmak istemez, gelecek kaymakamı bekler. İlçeye atanan yeni kaymakam, Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni yeni bitirmiş, yirmidört yaşında Fikret Irmaklı’dır; gelir, çeltikçilerin sömürü düzenini görür, çekingen ürkek Resul Efendi’nin tecrübelerinden yararlanır; fakat köylülerle birleşerek çeltik ağalarına karşı giriştiği savaş, yenilgiyle sona erer: Çeltikçiler, Ankara’ya heyet göndererek kaymakamın başka yere naklini başarmışlardır. Kaymakam Fikret Irmaklı, kazandıkları zaferden memnun çeltikçilerin alaylı gülüşmeleri ve çocuklara çaldırdıkları boş teneke gürültüleri arasında ilçeden ayrılır. Yarıda kalan savaşında, ezilen köylüler arasından, onun kendilerinden yana olduğunu anlayanlar çıktı ya, bu, kaymakama yeter. Halkın desteği olma mücadelesini gittiği yerlerde sürdürecektir.

• Çatışmaları, ayrıntıları en aza indirgeyerek yoğunluğu güçlendirmesi; gözlemleri yanısıra dil, yapı ve okuyucuya hazırladığı yorum imkânlarındaki sağlamlıkla eser, klasik bir olgunluk taşır. Tek başına üç kere basılmış olan bu kısa roman, sonradan, yazarın Sarı Sıcak ve başka hikâyeleriyle birlikte, Bütün Hikâyeler (1967) adlı eserinin bir bölümü oldu. Oyun biçimine de sokularak önce İstanbul’da oynandı (1965).

• Roman üzerine Fethi Naci’nin değerlendirmeleri, İnsan Tükenmez (1956) ve Edebiyat Yazıları (1976) kitaplarındadır.