Tohum ve Toprak Oyunu

Orhan Asena’nın oyunu (1964)

• Üç perdelik oyunun konusu, Alemdar Mustafa Paşa’nın kırküç yaşındaki intiharını hazırlayan olaylardır. Alemdar 28 Temmuz 1808’de Rusçuk Yârânı ve onbeşbin kişilik bir kuvvetle İstanbul’a geldiğinde, sarayda III. Selim’in cesediyle karşılaşır; tahta II. Mahmud çıkarılmıştır.
Sadrâzam tayin edilen Alemdar’ın, III. Selim’in katillerini cezalandırma yolundaki çabaları, Nizâm-ı Cedîd yerine Sekbân-ı Cedîd adı altında, talimli asker örgütünü kurması, yeniçerileri tedirgin etmiştir. Ocak ayaklanmaya hazırlanırken, tahtından indirilmiş IV. Mustafa’nın valdesi Ayşe Sultan da, kendi oğluna almak istediği Kamertâb’ı Alemdar’a vererek Paşa’yı bu yoldan zehirlemeyi düşünür. Alemdar’ın konağına gönderilen Kamertâb, orada, saraydaki düşmanlıkları ancak Alemdar’dan öğrenince, zehirli içki kadehini kırar. Yeniçerilerin konağa saldırmaları karşısında, Alemdar’ın II. Mahmud’dan yardım istekleri de cevapsız kalır. Kaderine terk edildiğini anlayan Alemdar, çağırdığı ağadan, konaktaki kadınlara dokunulmayacağına dair söz alarak, teslim olmayı kabul eder. Kamertâb, Alemdar’a yalvarmış, onunla kalmıştır; gizlediği sırrı Alemdar’a açarak ondan af diler. Silah sesleri yaklaşmaktadır, dış kapı kırılır, zorbalar içeri girerler. Yaklaştıkları sırada Alemdar, yanındaki cephane sandığını ateşler, Kamertâb’la, konağıyla, zorbalarla birlikte havaya uçar (16/17 Kasım 1808). Oyunun adı, eser kişilerinden Bayburtlu Süleyman’ın şu sözlerinden geliyor: “Paşa! köyümde rençberlik yapardım ben. Tohumu bilirim, tarlayı bilirim, tohumun çabasını, tarlanın direncini bilirim, o ölüm kalım kavgasını bilirim. Her toprak her tohumu yaşatmaz, Paşa!” • Eser Ankara’da Devlet Tiyatrosu’nda oynandı (1963).