Basit ve Birleşik Zamanlı Fiiller Konu Anlatımı İle İlgili Sorular Örnekleri Kısaca 

BASİT ve BİRLEŞİK ZAMANLI FİİLLER

Fiiller kip eki sayısına göre basit ve birleşik zamanlı olmak üzere ikiye ayrılır.

1. Basit Zamanlı Fiiller:

Tek bir haber veya dilek kipi almış olan fiiller, basit zamanlıdır. Okumalısın, bilsem, göreyim, sorsun, vermişler, sevecek­sin, oturuyorlar, anladım, koşarız.

Bu fiillerde tek bir zaman eki olduğu için bu fiillere basit zamanlı fiiller denir.

2. Birleşik Zamanlı Fiiller:

En az iki kip ekiyle çeki­me giren fiillerdir. Bunun için ek fiile ihtiyaç vardır. Ek fiil, birleşik zamanlı fiil kurar. Buna göre ek fiilin üç çekimi vardır.

i-di (hikâye birleşik zamanı)

i-miş (rivayet birleşik zamanı)

i- se (koşul birleşik zamanı)

BASİT VE BİRLEŞİK ZAMANLI FİİLLERE ÖRNEKLER

bitiyordu (şimdiki zamanın hikâyesi)

bitiyormuş (şimdiki zamanın rivayeti)

bitiyorsa (şimdiki zamanın şartı/koşulu)

gelecekti (gelecek zamanın hikâyesi)

gelecekmiş (gelecek zamanın rivayeti)

gelecekse (gelecek zamanın şartı)

bakardı (geniş zamanın hikâyesi)

bakarmış (geniş zamanın rivayeti)

bakarsa (geniş zamanın şartı)

gitmişti (-miş’li geçmiş zamanın hikâyesi)

gitmişmiş (-miş’li geçmiş zamanın rivayeti)

gitmişse (-miş’li geçmiş zamanın şartı)

Yazmalıydı (gereklilik kipinin hikâyesi)

Yazmalıymış (gereklilik kipinin rivayeti)

Yazmalıysa (gereklilik kipinin şartı)

Kalsaydı (koşul kipinin hikâyesi)

Kalsaymış (koşul kipinin rivayeti)

İkiden fazla kip ekiyle kurulan birleşik zamanlı fiillere, kat­merli birleşik zamanlı fiil denir.

Bu kitabı okumalıydınsa, neden şimdiye kadar okumadın?

BASİT VE BİRLEŞİK ZAMANLI FİİLLER İLE İLGİLİ SORULAR

SORU

Aşağıdakilerden hangisinin yüklemi birleşik zamanlı bir fiildir?

A) Sokakta ayaküstü konuştuk oradan buradan.

B) Solmuşsa çiçekler, ne yapabilirsiniz?

C) Bu koşullar altında sağlıklı bir seçim yapılmazdı.

D) Binaları yıkıp yeniden yapacağız.

E) Geceleyin bir ses böler uykumu.

CEVAP

A da konuştuk , B de yapabilirsiniz”, D’de “yapacağız” ve E’de “böler” sözcüklerinden oluşan yüklemler tek bir zaman ekiyle çekimlendikleri için basit zamanlıdır. Ancak C seçeneğindeki yapılmazdı” yüklemi, birleşik zamanlı bir fiildir. Burada, geniş zamanın olumsuzunun “-maz, -mez” ekiyle sağlandığını hatırlarsak yapılmazdı” fiilinin geniş zamanın hikâyesiyle çekimlendiğini görebiliriz. Doğru seçenek C’dir.

SORU

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yüklem “öğrenilen geçmiş zamanın hikâyesi” ile çekimlenmiştir?

A) Teyzenler Ankara’ya taşmıyormuş.

B) Ne yapacaksa, zamanında yapardı,

C) O yıllarda üniversiteye yeni başlamıştı.

D) Saçlarını yeni açılan kuaförde yaptırmış.

E) Bu aynı zamanda mezuniyet kıyafetiymiş.

CEVAP

A seçeneğindeki “taşmıyormuş” yükleminde şimdiki zamanın rivayeti; B deki yapardı” yükleminde geniş zamanın hikâyesi; C deki başlamıştı” yükleminde öğrenilen geçmiş zamanın hikâyesi söz konusudur. D’deki “yaptırmış” yüklemi ile E deki mezuniyet kıyafetiymiş” yüklemi ise öğrenilen geçmiş zamanla çekimlenmiştir. Doğru seçenek C‘dir.

SORU

Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi birleşik zamanlı bir fiildir?

A) Huzur da çeşitli anlatım teknikleri kullanılmıştır.

B) Ben gözlerimi kaldırınca hayretler içinde kaldım.

C) Bu hâlde karşı kaldırıma kadar bile yürüyemezdim aslında.

D) Bu işe yirmi beş yaşından fazla olanı almıyorlar.

E) Söylemem derdimi kimseye, ağyar duymasın diye.

CEVAP

A’daki “kullanılmıştır” yüklemi ek fiilin bildirme çekimiyle çekimlenmiş olduğundan fiile zaman anlamı katmamış, -miş’li geçmiş zamanla çekimlenmiş basit zamanlı bir fiildir. B’de “kaldım”, D’de “almıyorlar” sözcükleri basit zamanlı yüklemlerdir. E de yüklem olan “söylemem” fiili geniş zamanın olumsuzuyla çekimlendiği için – ki olumlusu “söylerim’dir- geniş zamanlı basit bir fiildir. Buna karşın C’deki “yürüyemezdim” yüklemi geniş zamanın hikâyesiyle çekimlenmiş birleşik zamanlı bir fiildir. Doğru seçenek C’dir.