Bir Ölünün Defteri Kitap Özeti, İncelemesi, Anafikri

Halit Ziya Uşaklıgil’in romanı (1892)

• Vecdi, küçük yaşta annesini kaybedince, o sırada kocası ölen ve küçük bir kızıyla (Nigâr) dul kalan halasının evine gelir. Askerî doktor olan babası taşraya atanmış, gitmiştir. Vecdi, sekiz yaşlarındadır, yatılı okula başlar,
orada kimsesiz bir çocukla (Hüsam) arkadaş olur. İkisi, cuma tatillerini Vecdi’nin halasının evinde geçirmektedirler. Halasının niyeti Vecdi’yi kızı Nigâr’la evlendirmektir, Vecdi’yle Nigâr nişanlı gibidirler zaten. Hüsam, liseyi bitirince yazar olmuş ve Nigâr, Hüsam’ın bir gazetede basılmış şiirlerini okuyunca asıl onu sevdiğini anlamıştır. Hüsam’ın da Nigâr’ı sevdiğini gören Vecdi, ikisinin evlenmesini sağladıktan sonra, gönül acısını yatıştırmak için savaşa gider, yaralanır, Edirne’de yattığı hastanede bir kolu kesilmiş İstanbul’a dönünce, yağmurlu bir havada, bile bile fena halde ıslanır. Çamlıca’daki köşküne gelince de ıslak elbiseleriyle pencereler açık yatar. Bu üşütme Vecdi’nin hayatına mal olmuştur. Vecdi, hâtıra defterinin Hüsam’a verilmesini vasiyet ederek ölür. Hüsam bu macerayı o defterden öğrenir. Nigâr ile Hüsam, iki çocuklarıyla mutludurlar, ama Vecdi’nin acı hâtırası aralarında yaşamaktadır. (Cemil Yener, Bir Romancının Dünyası, 1959)