Ek Fiil Ek Eylem Konu Anlatımı Ek Fiil Çözümlü Örnekleri Soruları Kısaca

EK FİİL (EK EYLEM)

“i-mek” ek fiilinin iki görevi vardır;

Ek fiil, birleşik zamanlı fiil kurar. 

1. Ek fiilin birleşik zaman çekimleri şunlardır.

i-di (hikâye)

i-miş (rivayet)

i-se (şart)

gülüyordun: şimdiki zamanın hikâyesi (gül-ü-yor i-di-n)

bakacakmış: gelecek zamanın rivayeti (bak-acak i-miş)

sevmeliysek: gereklilik kipinin şartı (sev-meli i-se-k)

Güneş, çam ağaçlarına kızıllaşan ışıklarını yolluyordu.

Birkaç yolcu karşı kaldırıma çıkmış gölge bir yerde dur­muştu.

Otursaydınız, diye bir ricada bulunacaktım bir an.

2. Ek fiil, isimleri yüklem yapar.

Sen aydın bir doktorsun.(Ek fiil, 2. tekil kişi eki alarak ismi yüklem yapmıştır.)

Ben daha küçüğüm. (Ekfül,1 .tekil kişi eki alarak ismi yüklem yapmıştır)

Gençtim, güzeldim o zamanlar. (Ekfiil, di’li geçmiş zaman eki

alarak isimleri yüklem yapmıştır: genç i-di-m, güzel i-di-m)

Bir varmış, bir yokmuş. (Ek fiil, zaman eki alarak isimleri yüklem yapmıştır: var i-miş, yok i-miş)

-dır, -dir, -dur, -dür” ek fiilin geniş zaman çekimidir.

Bu eke Bildirme Eki de denir.

En anlamlı çiçek güldür.

Bir yalnızlıktır insan, kimsesiz ve mahzun.

Ek fiilin 3. tekil kişi çekimi olan “-dir” ( dır, -dur, -dür, -tır, -tir, -tur, -tür) eki cümleye kesinlik veya güçlü olasılık anlamı katar. Ek fiilin bu çekimi birleşik za­manlı fiil kurmaz.

Sorun çıkaranlar kapı dışarı edilecektir, (kesinlik)

Zaman doldu, sınav bitmiştir, (kesinlik)

Belki bir arkadaşına uğramıştır, (olasılık)

Çocuk bu saate kadar uyumuştur, (olasılık)

” dir” eki çoğu zaman düşer. Bu durumda eksiltili (cümle ortaya çıkar. Ancak bu cümlelerin sonuna üç nokta getirilmez.

Çocuklar hâlâ, çalıştırılmaktadır.

Yemekler akşam için hazırlanmaktadır.

” dir” eki zaman anlamındaki sözcüklerle birlikte kul­lanıldığında cümleye ” den beri” anlamı katar.

Bir saattir soru çözüyorum.

Hastalandığından dolayı bir haftadır işe gidemiyordu.

“-dir” eki cümleye “uzun zamandır anlamı katabilir.

Bu durumda eklendiği sözcüğe zarf tümleci görevini yükler.

Günlerdir, aylardır hatta yıllardır senin için didindim durdum.

Ne zamandır yer sofrasında yemek yememişti.

Uzun zamandır böyle gülmemiştim.

NOT

Ek fiilin olumsuzu, “değil” sözcüğüyle yapılır.

Bu pek hayırlı bir haber değildi.

Gördüğüm hayal filan değilmiş.

NOT

“i-ken”, ek fiilin ulacıdır; sonuna geldiği sözcüğe durum ve zaman anlamı katar.

Giyinip kuşanırken ne kadar şişmanladığını fark etti.

Penceresine konan kuşlar ikiyken beş oldu.

Sen öyle güzelken, kızarır mahcupluğundan laleler.

DİKKAT

1) Ek fiilin gereksiz kullanımından kaynaklanan anlatım bozukluğu söz konusu olabilir.

“Bu memleketin insanları çok tutucuymuş ve bilğiden yoksunmuş” cümlesi,

“bu memleketin insanları çok tutucu ve bilğiden yoksunmuş” şeklinde düzeltilebilir.

2) ek fiilin kullanılmaması da anlatım bozukluğuna yol açabilir.

“Çocuğun yüzü sarı, gözleri parlak değildi.” Cümlesi,

“Çocuğu yüzü sarıydı, gözleri parlak değildi” şeklinde düzeltilebilir.