Fiil Nedir Örnekleri Çeşitleri Kısaca

FİİLLER (EYLEMLER)

Fiiller, isimler gibi kalıcı kavram veya varlıkları karşılamaz. Fiiller, hareket, iş, oluş bildiren sözcüklerdir; mastar hâlinde, bir hareketin adı olurlar.

Yürümek, vermek, bakmak, büyümek…

TAKTİK

Bir  sözcüğün fiil olup olmadığını anlamak için o sözcüğe -mak, -mek getirilir. Bu durumda sözcük anlamlı

oluyorsa, o sözcük, fiil (eylem)dir.

“Koştum” sözcüğüne “-mak, -mek” getirdiğimizde “koş-mak” diyebiliyoruz. Ancak “koşucu” sözcüğüne “-mak, -mek” eklediğimizde “koşucu-mak” gibi anlamsız bir sözcükle karşılaşıyoruz. 0 hâlde “koş-” fiil; “koşucu” ise isimdir.

DİKKAT

İkili kök kimi sesteş sözcüklerin isim mi fiil mi oldukları cümleden anlaşılır.

Eskidi fotoğraflar.

Fiil

Fotoğraflar eskiydi.

                 İsim

Erken bir saatte Ankara’ya vardı.

                                     Fiil

Ankara’da hatıraları  vardı.

                            İsim

Fiiller anlattıkları hareketin niteliğine göre genel olarak üç grupta incelenebilir.

Kılış (İş) Bildiren Fiiller: Yapılan hareketten etkilenen bir nesne mutlaka vardır. Örneğin “almak” fiilinin olması için mutlaka alınacak bir nesnenin olması gerekir. O hâlde “vermek, satmak, içmek, atmak, taşımak” fiilleri kılış fiillerine örnek verilebilir. Diyebiliriz ki tüm kılış fiilleri geçişlidir.

Durum (Hareket) Bildiren Fiiller: Hareket hiçbir nesneye yönelik değildir.Yani hareketten etkilenen bir nesne yoktur. Ör­neğin, ” uzanmak, doğrulmak, koşmak, durmak”

fiilleri bir hareket bildirir; ancak bunlar bir nesneyi etkilemez. Durum bildiren fiiller geçişsiz fiillerdir.

Oluş Bildiren Fiiller: Bu tür fiillerde hareket yoktur. Oluş bildiren fiiller, öznenin yapısında bir değişme bildirir, “kızarmak, büyümek, küçülmek, sararmak, yeşermek, morarmak, şiş­manlamak, zayıflamak, ağarmak, kararmak, solmak, doy­mak” gibi fiiller öznenin yapısında değişme bildiren fiillerdir. Oluş fiilleri de durum fiilleri gibi geçişsiz fiillerdir.

Kimi fiiller, kullanıldıkları cümleye göre iş, oluş veya durum bildirebilir. Dolayısıyla da bu fiiller kullanıldıkları

cümleye göre geçişli veya geçişsiz olabilirler.

Sabah birlikte yürüdük(geçişsiz)

 Tüm yolu yürüdük (geçişli)

Dağa tırmandık dün. (geçişsiz)

Arkadaşlarla yokuşu tırmandık (geçişli)

SORU

Aşağıdakilerin hangisinde kılış, oluş ve durum bildiren fiillerin tümü örneklendirilebilir?

A) yolmak, sevmek, çıkarmak

B) kısalmak, soğumak, acıkmak

C) patlamak, üzülmek, uçmak

D) sarmak, uzamak, susmak

E) çatlamak, beğenmek, silmek

CEVAP

A seçeneğindeki fiiller kılış, B seçeneğindekiler oluş bildirirken; C seçeneğindeki “patlamak” ve “üzülmek” oluş, “uçmak” ise durum bildirir. E seçeneğinde “çatlamak” oluş “beğenmek” ve “silmek” kılış bildirir. D seçeneğinde ise “sarmak” kılış, “uzamak” oluş ve “susmak” durum bildirir. Doğru seçenek D’dir.

FİİL ÇEKİMİ

Fiil çekimi, bir fiilin kişi ve kip bildirmesidir.

Örneğin, “geliyorum” fiili, çekimli bir fiildir çünkü zaman ve kişi bakımından belirtilmiştir. Aynı şekilde “sormalısın” fiili de kip ve kişi bakımından belirtilmiştir ve çekimli bir fiildir.

FİİL ÇEKİMİ İLE İLGİLİ SORULAR 

SORU

Aşağıdakilerden hangisinde çekimli bir fiil yoktur?

A) Belki Yeşilköy’de uçağa biniyorsun.

B) Bütün ıslanmışsın tüylerin ürperiyor.

C) Belki körsün, kırılmışsın, telaş içindesin.

D) Kötü rüzgâr saçlarını götürüyor.

E) Ben sana mecburum sen yoksun.

CEVAP

E’dir çünkü cümlede fiil yoktur: “Mecburum” ve “yoksun” sözcükleri isimdir. Dolayısıyla burada fiil çekiminden söz edilemez.