Gerçek Mecaz Yan Terim Anlam Argo Yansıma Sözcükler Örnekleri Sorular

Gerçek Anlam, Mecaz Anlam, Yan Anlam, Terim Anlam, Argo Kelimeler, Yansıma Kelimeler

SÖZCÜKTE ANLAM KONU ANLATIMI

Dil, insanların duygu, düşünce ve gözlemlerini anlatmak için kullandıkları sözlü ve yazılı bir araçtır.
Sözcük, anlam taşıyan en küçük dil birimidir.
Sözcük olmadan cümle olmaz, cümle olmadan paragraf olmaz. O halde diyebiliriz ki, sözcük olmadan dil olmaz.
Bir sözcük kullanıldığı cümleye çeşitli anlamlar katabilir. Başka bir ifadeyle bir sözcüğün anlamı kullanıldığı cümlenin anlamından çıkarılır.
Sözcüklerin anlamını görebilmek için içinde kullanıldığı söz grubuna veya cümleye dikkat etmek gerekir. Kısacası bir sözcük gerçek anlamının yanında başka anlamlarda da kullanılabilir.
Sözcükler; gerçek, yan ve mecaz anlamlı olarak karşımıza çıkar.

********************

ÇOK ANLAMLILIK KONU ANLATIMI

Bir sözcüğün birden çok anlamda kullanılmasına çok anlamlılık denir. Çok anlamlılık, dilin zenginliğini gösteren unsurlardan biridir.
Çok anlamlılık, bir sözcüğün gerçek anlamından başka yan ve mecaz anlamlar kazanmasıyla olur. Örneğin “soy” sözcüğü birden çok anlama gelen, çok anlamlı bir sözcüktür. Bu sözcüğün anlamlarına bakalım;

Soy: 1. Bir atadan gelen kimselerin topluluğu, sülale.

2,Cins, tür, çeşit.

3. İyi ve üstün nitelikleri bulunan.

4. (eskiden) manzum söz: “Dede Korkut, boy boyladı soy soyladı.”

Buna karşın kimi sözcükler çok anlamlı değildir. Örneğin, “ırmak” sadece nehir, “genellikle denize dökülen en büyük akarsu” anlamına geldiğinden çok anlamlı bir sözcük değildir.

********************

GERÇEK (TEMEL) ANLAM KONU ANLATIMI

Bir sözcüğün akla gelen ilk anlamıdır. Gerçek anlam, sözcüklerin asıl anlamıdır.

Ayağındaki kırık ona büyük bir acı veriyordu.
Dışarıda neredeyse dayanılmaz bir soğuk var.

********************

YAN ANLAM KONU ANLATIMI

Yan anlam, sözcüğün gerçek anlamına bağlı olarak kazandığı diğer anlamlardır. Yan anlam genellikle benzerlik ilgisiyle oluşur.

Çocuğun yüzünde öyle bir utanç vardı ki… (gerçek anlam)
Yorganın yüzünü değiştirmek için odaya girdi, (yan anlam)
Burnundan estetik ameliyatı olmayı çok istiyordu, (gerçek anlam)
Sinop Burnundan bir yatla Karadeniz turuna çıkacaklar. (yan anlam)
Kanadı kırık bir kuş pencereme sığındı, (gerçek anlam)
Uçağın bir kanadında hasar olduğu anlaşıldı, (yan anlam)
Kurbağanın ağzı gerilmiş gibiydi, (gerçek anlam)
Yol ağzında bekleyen bir araca binip gitti, (yan anlam)
Başındaki yazmayı da sarıya mı boyadın? (gerçek anlam)
Havuz başındakiler havuzun dolmasını bekliyorlardı, (yan anlam)
Topuğuna kadar uzun olan pardösüsüyle dedektife benziyordu, (gerçek anlam)
Ayakkabının topuğu kırılınca yarı yolda taksiye bindi, (yan anlam)

********************

MECAZ ANLAM KONU ANLATIMI

Bir sözcüğün gerçek anlamdan tamamen koparak kazandığı yeni anlamdır.

İnce bir ipe ihtiyacımız var. (gerçek anlam)
İnce düşünceli insanlar, hassas kişilerdir, (mecaz anlam)
Ateş yakıp ısınmalıydık. (gerçek anlam)
Ateşinle yanar bütün âşıklar, (mecaz anlam)
Boş kutuları çöplüğe bırakacaklardı, (gerçek anlam)
Boş işlerle uğraşıp kendini yorma, (mecaz anlam)
Ağır çantaları şoföre taşıttı, (gerçek anlam)
Ağır adamları severdi, (mecaz anlam)
Kuşun kanadını yaraladılar, (gerçek anlam)
Annesinin kanatları altında büyümüştü, (mecaz anlam)
Soğuk suyu akmaz oldu derenin, (gerçek anlam)
Neden bana soğuk davranıyorsun? (mecaz anlam)

********************

Gerçek Anlam Yan Anlam Mecaz Anlam Soruları Örnekler

SORU

Halide Nusret Zorlutuna yeni hizmetçisinden şikâyet ediyordu:

Öyle ters, öyle aksi şey ki… Suratından düşen bin

parça…

Şükûfe Nihal:

Yine de iyi, dedi. Bizimkinin elinden düşen bin parça.

Yukarıdaki altı çizili sözlerle aşağıdakilerden hangisi sırasıyla söz konusudur?

A) Mecaz anlam – Gerçek anlam

B) Gerçek anlam – Mecaz anlam

C) Kinaye – Gerçek anlam

D) Gerçek anlam – Kinaye

E) Mecaz anlam-Mecaz anlam

CEVAP

“Suratından düşen bin parça” sözü mecaz anlamlıdır. Kinaye değildir çünkü kinayede bir sözün hem gerçek hem mecaz anlamı söz konusudur ki bu sözün gerçek anlamı düşünülemez. “Elinden düşen bin parça’ sözünde ise gerçek anlam söz konusudur. Cevap A’dır.

Fiillerde de mecaz anlam görülür.

“Ağacın dalını kırdı.” cümlesinde “kırdı” sözcüğü gerçek anlamda;
“Beni kırmazdı hiç.” cümlesinde ise mecaz anlamdadır.

Bir fiil veya fiilimsinin mecaz anlamda kullanılıp kullanılmadığını anlamak için o sözcüğün gerçek anlamının cümleye uyup uymadığına bakılabilir. Yani mecaz anlamlı bir sözcüğün gerçek anlamı o cümlede düşünülemez.

Lafı kıvırmayı iyi bilirsin sen. (“kıvırmak” sözcüğü mecaz anlamdadır. Çünkü “kıvırmak” fiilinin somuf/gerçek anlamı bu cümleye uymaz.)

Bir sözcüğün mecaz anlamı aynı zamanda o sözcüğün soyut anlamıdır.

“Kafasını duvara çarptı.” cümlesinde “kafa” sözcüğü gerçek ve somut anlamdadır.
“Bu çocukta hiç kafa yok!” cümlesinde ise “kafa”, akıl anlamında mecaz, dolayısıyla da soyut anlamdadır.

Soyut olan her sözcük mecaz anlamlı değildir. Bunu görebilmek için sözcüğün cümledeki anlamına bakılır.

Tatlı bir ilkbahar sabahıydı, (mecaz anlamdadır.)

Soyut anlamlı

İyilik yap denize at. (gerçek anlamdadır.)

Soyut anlamlı

Gerçek anlamdaki sözcükler aynı zamanda soyut olabilir.

Güzel, kişinin beğeni ölçütlerine göre değişebilir. gerçek anlamlı soyut anlamlı

Gerçek anlamlı

Soyut anlamlı

Benzetmelerde kullanılan sözcükler gerçek anlamda kullanılır. Başka bir deyişle benzetme edatının bulunduğu benzetmelerde sözcükler gerçek anlamlarında kullanılmış olur. Ancak benzetme edatı yoksa (istiarelerde) kullanılan sözcükler mecaz anlamlıdır.

“Güneşsin, ömrüme doğan.” cümlesinde “güneş” sözcüğü mecaz anlamda kullanılmıştır. Buna karşın “Güneş gibi doğdun ömrüme.” cümlesinde ise “gibi” edatının kullanılmasıyla yapılan bir benzetme söz konusu olduğu için “güneş” sözcüğü gerçek anlamda kullanılmıştır.

********************

SORU

Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi gerçek anlamda kullanılmıştır?

A) Fırının bir gözünü yakıp yemeği çabucak pişirdi.

B) Az önce yediğim yemek dilimde acı bir tat bıraktı.

C) Gerçek dost, kara günümüzde yanımızda olandır.

D) Keskin, zehir gibi yakıcı, bir koku yayılıyordu etrafa.

E) Sıcak ilişkiler için iki ülke de hassasiyet gösteriyordu

CEVAP

A’daki “göz” sözcüğü yan anlamda kullanılmışken; C, D ve E’deki altı çizili sözcükler mecaz anlamlıdır. Doğru seçenek B’dir.

SORU

Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi gerçek anlamda kullanılmamıştır?

A) Hava keskin bir kömür kokusuyla dolar.

Kapanırdı daha gün batmadan kapılar.

B) Hava kurşun gibi ağır.

Bağır bağır bağırıyorum.

C) Yâr, seni kara saplı bir bıçak gibi

Sineme sapladılar.

D) Şen bakışlı kızlar, deştiler elde…

Farkı yok hiçbirinin ürkek kuşlardan.

E) Aşk denizlerinde mumdan kayıklarla

Sağlam mı tekneler aşkları geçmeye?

CEVAP

B, C, D ve E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler gerçek anlamda kullanılmıştır. Burada dikkat edilecek nokta, benzetmelerde kullanılan sözcüklerin gerçek anlamda bulunmalarıdır. A seçeneğinde “keskin” sözcüğü gerçek anlamı olan “kesici olan” anlamından kopmuş “etkili” anlamında (mecaz anlamda) kullanılmıştır. Doğru seçenek A’dır.

********************

TERİM ANLAM KONU ANLATIMI

Sanat, spor, bilim gibi çeşitli alanlarda belli bir kavramı ifade eden sözcüklere terim denir.

Gazel, deneme, koşma, uyak, redif, mısra… (Edebiyat) Perde, sahne, dekor, dram, kostüm, sufle… (Tiyatro) Migren, antidepresan… (Tıp)
Penaltı, gol, taç, ofsayt… (Futbol)
Açı, üçgen, kare, teğet… (Geometri)