Kitap Cevapları TIKLA
Soru Sor TIKLA
Sorularınız

Horasan Türkleri ve Horasan Türkçesi

Horasan Türkleri ve Horasan Türkçesi

İran’ın kuzeydoğusunda olan Horasan bölgesinde Oğuz dillerinin şu diyalektleri konuşulmaktadır: 1) Batıda Türkmence, örn., Gunbad-e Kâbus dolaylarında; 2) Merkez Kuzeyde, Azerî Türkçesi, aynı şekilde Daragaz ve Lutfabad bölgelerinde, 3) Kuzey Horasan’ın güneydoğusunda, Langaı1 da, Oğuz-Özbekçesi’ni andıran Merv diyalekti, 4) Doğu Oğuzca ola­rak adlandırılan ve Oğuz dilinin beş diyalektinden biri olan Horasan Türk­çesi.’ Bu diyalekt, esas itibariyle Poçeluevskiy’nin “İran sınırına yakın Türkmence” olarak nitelediği Türkmenistan’ın ağızlarıyla özdeştir. An­cak, Horasan Türkleri kendi dillerini “Turkmâril” değil, “Turkî” olarak ad­landırırlar ve dış görünümleriyle de ilk bakışta Türkmenlerden ayrılırlar. Bu durum aynı şekilde, antropolojik bakımdan, giyside, geleneklerde vb. de kendini gösterir;2 dolayısıyla Horasan Türklerinin Oğuz Türkleri ara­sında özel bir konumu vardır.

Doerfer’e göre, Oğuzcayı bir yandan, politik anlamda “diller” (= bu­günkü Türkiye Türkçesi, Azerî Türkçesi, Türkmence),3 diğer yandan dil bilimsel anlamda -durum çekim eki, bildirme eki, fiil çekim ekleri, leksik ve fonetik farklılıklar göz önüne alınarak-, aşağıdaki lehçelere ayrılan bir “dil” gibi de ayırmak mümkündür:

a) Batı Rumeli Türkçesi, b) Doğu Rumeli Türkçesi, (Gagavuzca, Kı­rım Osmanlıcası dahil), c) Batı Anadolu Türkçesi, d) Orta Anadolu Türk­çesi, e) Doğu Anadolu Türkçesi, f) Azerî Türkçesi (vokalden sonra akuza­tif eki: -yi), g) Azerî Türkçesi (vokalden sonra akuzatif eki -nl), h) Sonko- rî, i) Güney Oğuzca, j) Güney Horasan Türkçesi, k) Kuzey-Batı Horasan Türkçesi, 1) Kuzey-Doğu Horasan Türkçesi (muhtemelen iki grup, bk. yu­karı), m) Özbek-Oğuzcası, n) Türkmence / Doğu, Kuzey (Ersan, Sank, Çovdur, Stavropol’), o) Türkmence / diğer ağızlar.”

Horasan Türkçesi, İran’ın kuzeydoğusunda, Horasan eyaletinde, güne­ye doğru daha az, Türkmenistan sınırında ve Özbekistan sınırındaki Amu Derya’nın biraz doğusunda, takriben 1,5 milyon insan tarafından konuşul­maktadır. Eğer Eski Sovyetler Birliği ve Afganistan’dakiler de buna ekle­nirse, bu sayı 2 milyona çıkar. Lehçe olarak, Oğuz dil grubu içinde, Türk­mence ve Azerî Türkçesi arasında yer alır, fakat genetik olarak Türkmen- ceye daha çok yakınlık gösterir. Bu durum kendisini uzun ünlülerin ve ke­lime başında b- ünsüzünün -bar ve bol- örneğinde olduğu gibi-, korunma­sıyla gösterir.

Horasan Türkçesi, Horasan’ın kuzey ve güney bölgelerinde belirgin farklılık gösterir. Her iki bölgenin ağızlarında Özbekçenin ve Türkmence- nin özellikleri görülmektedir. Bazen, yalnızca bir bölgede birçok boyun ağzım gözlemlemek mümkündür, ancak bu ağızların özelliklerinin somut bir biçimde ortaya çıkarılması için, daha fazla inceleme yapılmalıdır. Böl­gede yaşayan halk iki dillidir. Ana dilleri Horasan Türkçesi, ikinci dilleri Farsçadır. Bundan ötürü dilleri birçok yönden Farsçanm etkisi altmda kal­mıştır. Bu etki, dilin fonoloji, morfolojisi, hatta sentaksına dek yansımış­tır. Burada aym bölgede konuşulan Farsça orijinli yerel dillerin etkisi de göz ardı edilmemelidir.

Horasan Türkçesi, çoğunlukla kuzeyde, Bocnürd, Şirvan, Qüçan, Dara- gaz, Kalât [herhalde Kalât-e Nâderî], Esferâyen yöresi (Bâm-Safîâbâd), bundan başka Sebzevâr ve Nişapur’un kuzeyinde (Nişapur’a bağlı Servila- yet nahiyesinin merkezi Çekane’de ve Sebzevar’a bağlı Cuveyn bölgesinin merkezi Coğatay’da) ve bunlann etrafındaki kasaba ve köylerde konuşu­lur. Hey’et’in verdiği bilgiye göre:

Bocnurd’da 235.760 kişiden 3/4’ü Türk, gerisi Fars’tır. Şirvan’ın (63.281) 3/4’ü Türk’tür, gerisi Kürt’tür. Quçan’m (197.975) 2/5’i Türk, 1/5’ i Fars, 2/5’ i Kürt’tür. Esfarâyen çevresinin (73.796) 1/3’ ü Türk; ağırlıklı olarak Bâm-Safîabâd’m 1/3′ ü Fars, 1/3 ü Kürt’tür. Daragaz, Kalât çevresinde Nâdir Şah zamanında göç eden Azerî Türkü mülteciler de bulunmaktadır.

Bocnuıdlular da diğer yerliler gibi kendi dillerini Turkı ve Turkî-Boc- nuırîî olarak tanımlamaktadırlar. Doerfer’i sınıflandırmasına göre, Bocn&rî ağzı Horasan Türkçesinin kuzey-baü grubunda yer almaktadır. Masalların alındığı şehir olan Bocnurd’la ilgili Fâzsy şu bilgileri vermektedir:

“Bocnurd, Tahran ve Meşhed’i birbirine bağ­layan ana yol üzerindedir. Meşhed’in batısında olup buraya 284 km. uzaklıkta, Horasan eyaletinin kuzey kıyısında bulunmaktadır. İran verilerine göre, örne­ğin, Bocnurd’a giriş levhasında Bocnurd’un nüfusu 35.000 olarak gösterilmişti. Ancak Bocnurd’un önemli bir ticarî ve ekonomi merkezi olması nede­niyle, nüfusunun 40.000 olması gerekir.4 Boc- nurd ’da, yeni göç eden Parslar dışında, nüfusun he­men hemen tümü iyi bir Türkçe konuşmaktadır. Ho­rasan Türklerinin Bocnurd’daki sayısını tahmin et­mek güçtür. Eski yerleşik göçmen nüfus Türk olma­yanlardan oluşmaktadır. Bunlar şehrin tüm güneyin­de ve güney-batı kesiminde oturmaktalar. Şehrin güneyinde sayıca çok Türkmen yaşamaktadır. İran Azerbaycamndan yeni gelen Türkler de az çok bu­lunur. Geri kalanları ise Horasan bölgesinden gelen diğer Türklerden oluşur. Onların en itibarlı kısmmı Şirvanlılar oluşturmaktadır. Bocnurdlulann tahmi­nine göre nüfusun yüzde 50-70’i Türklerden oluş­maktadır. ”5

Kaynak: Bocnurd’dan Folklor Örnekleri – Sultan Tulu

2024 Ders Kitabı Cevapları
🙂 BU İÇERİĞE EMOJİYLE TEPKİ VER, PAYLAŞ!
0
happy
0
clap
0
love
0
confused
0
sad
0
unlike
0
angry

Bir yanıt yazın

**Yorumun incelendikten sonra yayımlanacak!