DİVAN ŞİİRİ NAZIM ŞEKİLLERİ (NAZIM BİÇİMLERİ)

KASİDE

• Din veya devlet büyüklerinin övüldüğü divan şiiri nazım şeklidir.
• Kafiye şeması gazeldeki gibidir: aa ba ca da ea…
• Genel bir ifadeyle 33 ile 99 beyit arasında değişir.
• Kasidenin ilk beytine matla, son beytine makta, en güzel beytine beytü’l kasid; şairin mahlasının geçtiği beyte ise taç beyit denir.
• Kasidenin bölümleri vardır: Nesip, girizgâh, methiye, fahriye, dua.
• Kaside, bir tasvirle başlar. Bu tasvir bölümüne “teşbip” veya “nesip” denir.
• Nesip (Teşbip) bölümünün ardından methiyeye geçiş anlamına gelen “girizgâh” bölümü gelir.
• Girizgâhın ardından methiyeye (övgüye) geçilir. Kasidenin sunulduğu kişinin özelliklerinin abartılı bir biçimde anlatıldığı bu bölüme methiye denir. Kasidenin asıl bölümü methiyedir.
• Methiyeden sonra şair, kendini övmeye başlar. Şairin kendini övdüğü bu bölüme fahriye denir.
• Fahriyenin ardından şair, kasideyi sunduğu kişiye dua eder. Bu bölüme de dua bölümü denir.
• Kimi kasidelerde araya bir gazel alınır buna “tegazzül“denir.

….

Kasideler kimi durumlarda nesip bölümündeki tasvire göre adlandırılır: Nesip bölümünde yapılan tasvir bahar tas­viri ise kaside bahariye, kış tasviri ise şitaiye, ramazan tasviri ise ramazaniye adını alır. Kimi kasideler rediflerine göre adlar alır: Su kasidesi, gül kasidesi,,. Kimi kasideler

ise konularına göre “methiye, hicviye, mersiye, tevhit, münacat, naat” adlannı alır.

ÖRNEK

Taht urup tak-ı felekte husrev-i haver güneş.

Mesned narenci kaba urundu nur efser güneş.

Mesned-i sultan-ı subh oldu serir-i asuman

Saçtı piruze tabaklardan zer ü gevher güneş.

Kufi açıp dürc-i zebercetten cevahir döktü kim.

Hak gencin eyleye gencine-i cevher güneş.

Yukarıdaki parça, redifine göre isim alan “Güneş Kasidesi’nin nesip bölümünden alınmıştır. Güneş Kasidesi, Ahmet Paşa tarafından Fatih Sultan Mehmet’e yazılmıştır. Kafiye şeması gazelde olduğu gibi aa ba ca… şeklindedir.