Kurallı Özel Birleşik Fiiller Nedir Kısaca Konu Anlatımı Örnekler Test

Kurallı (Özel) Birleşik Fiiller

İki fiilin belli kurallar çerçevesinde birleşmesiyle oluşan birleşik fiillerdir.

********************

a) Yeterlik Fiili

“fiil + a(e) bilmek” şekliyle oluşan birleşik fiillerdir.

Cümleye “gücü yetme”, “olasılık, ihtimal” veya “rica” anlamları katar.

Yeterlilik Fiili Örnekleri

Klimayı açabilir misiniz? (rica)

Bu kalınlıktaki kitabı üç saatte okuyabilirim, (gücü yetmek)

Akşam eve geç gelebilirim, (olasılık)

“-a (e) bilmek” yeterlilik fiilinin olumsuzu “-ama-,-eme” ekiyle yapılır. Bu olumsuzluk ekinin geniş zaman 2.ve 3. kişi çekimleri “-amaz, -emez” şeklindedir.

Bu soruyu çözebilirim / çözemem

Tatile gidebilecek miyiz? / gidemeyecek miyiz?

İçeri girebilirsin. / giremezsin.

Kitabı okuyabilirsiniz. / okuyamazsınız.

Yukarıdaki örneklerin farklı şekillerini ve bunların olumsuz­larını görelim.

Bu soruyu çözerim. / çözmem

Tatile gidecek miyiz? / gitmeyeceğiz.

İçeri gir. / girme

Kitabı okursunuz./okumazsınız.

Yeterlilik Fiili Soruları

SORU

Aşağıdaki fiillerden hangisinin olumlusu yeterlilik fiiliyle sağlanır?

A) okumam

B) bilmezsin

C) vermem

D) göremezsin

E) bakmazdı

CEVAP

Şıklardaki fiillerin olumlu şekilleri; “okumam- okurum”; “bilmezsin-bilirsin”; “vermem-veririm”; “bilmezsin-bilirsin” şeklindedir. Ancak “göremezsin” sözcüğünün olumlusu ise “görebilirsin”dir. Doğru seçenek D‘dir. 

Yeterlilik Fiili Dikkat Edilmesi Gereken Yerler

DİKKAT

Yeterlilik fiilinin olumsuzu da yapı bakımından birleşik fiildir.

Tutulur dilim, konuşamam bir türlü.

                             Birleşik fiil

Atamam kendimi denize, dünya güzel.

Birleşik fiil

Yeterlilik Fiili Sorusu

SORU 

Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi yapı bakı­mından ötekilerden farklıdır?

A) Duramam buralarda, akarım enginlere.

B) Eskisinden daha iyi koşabilecekmiş şimdi.

C) Sabret gönlüm, seni anlayan, sesini duyan yok.

D) Şu küçücük yere hapsolmaktan sıkıldım.

E) Hiç bilinmeyen şehirlerde aradım seni.

CEVAP

“duramam” sözcüğü “durabilirim” birleşik fiilinin olumsuzudur. Dolayısıyla A,B,C, ve D şıklarında ki sözcükler birleşik sözcüklerdir. Ancak “bilinmeyen” sözcüğü “bilinen” fiilinin olumsuzu olarak türemiş yapıdadır. Dolayısıyla doğru şeçenek E’dir.

********************

b) Sürerlik Fiili

“Devamlılık, süreklilik” anlamı veren birleşik fiillerdir. Sürerlilik fiili fiil+a(e)+kalmak/fiil+a(e)+durmak/fiil+a(e)+gelmek” kalıbıyla oluşturulur.

Sürerlik Fiili Örnekleri

Bakakakalırım giden geminin ardından.

Yapılagelen işlerle iliğili bir rapor hazırlandı

Oyuna devam ededuran insanları şaşkınca izliyoruz.

********************

c) Tezlik Fiili

“Fiil + i (ı, u, ü)+ vermek” şeklindedir. Tezlik fiili “birden- anlamı sağlar.

Tezlik Fiili Örnekleri

Pencereden dışarı bakıverdim.

Uçuveriyor kuşlar, atılan yemlerle.

Tezlik fiili “kolayca” anlamı katabilir.

Rüzgâr esse, yıkılıverecek derme çatma bir kulübeydi.

Bizim oturduğumuz mahalleye bir koşup geliver. 

NOT

Tezlik  fiilinin olumsuzu “bakıverme” veya “bakmayıver” olmak üzere iki şekilde yapılabilir. Yani olumsuzluk , eki asıl fiilden veya sözcüğe özel bir anlam veren | ikinci fiilden sonra gelir.

********************

d) Yaklaşma Fiili

“Fiil+ a (e)+ yazmak” şeklindedir. Yaklaşma fiili “hemen hemen, az kalsın, neredeyse” anlamlarını katar.

Yaklaşma Fiili Örnekleri

Sofraya getirirken tabaklar düşeyazdı.

Yüzme bilmediğinden boğulayazdı.

Öleyazdım korkudan, biri gelene kadar.

DİKKAT

Kurallı (Özel) birleşik fiiller her zaman bitişik yazılır.

Heyecandan ölebilirdim.

Onu karşımda görünce şaşakaldım.

Yaklaşma Fiili Soruları 

SORU

Aşağıdaki cümlelerin hanğisinde “vermek” fiilinin yazımında bir yanlışlık vardır?

A) Öğretmen, sınav için biraz daha zaman verdi.

B) Sulanınca gül sabaha açılıverdi.

C) Bana, vazoda duran gülü verdi.

D) Usta, boyayı duvara sürü verdi.

E) O kalabalıkda beni nasıl görüverdi! 

CEVAP

“Vermek” fiili A, B, C ve E seçeneklerinde doğru yazılmış­tır. Kurallı (özel) birleşik fiillerin bitişik yazılması gerektiğinden D seçeneğindeki birleşik fiilin bitişik yazılması gerekir. Doğru seçenek D’dir.

********************