R. Halit Karay Sürgün Kitap Özeti, İncelemesi, Kahramanları

Siyasi inançları yüzünden değil de, vaktiyle kendisini çekemeyen bir komiserin mevki sahibi olduktan sonra güttüğü kin yüzünden, emekliye ayrılıp sürgün edilen, alaydan yetişme yüzbaşı Hilmi Efendi, karısını ve kızı Seher’i öylece bırakarak, cebinde birkaç kuruş, Beyrut’a
gelir. Bir süre sıkıntı çeker, sonra aynı şehre gelen Osmanlı şehzadelerinden Keramettin Efendi’nin yanında yaşar. Şehzade, parası tükenip de bir kalfasını evlendirdiği zengin bir Mısırlı’nın çağrısı üzerine Mısır’a gidince Hilmi Efendi gene ortada kalır, Şam’a gider, orada tanıdığı, gizli teşkilat adamı Gözlüklü İhsan’dan, İstanbul’da bıraktığı karısıyla kızının durumunu öğrenmesini rica eder. Hafiyenin getirttiği bilgilere göre, karısı Karahisar’a gitmiş, kızı Seher’se gezgin bir tiyatro kumpanyası oyuncusu Kâni’nin metresi olmuştur. Bu haber Hilmi Efendi’yi çok sarsar, çünkü kızı ancak onsekizindedir şimdi. Hilmi Efendi, Şam’da, babadan kalma büyük bir çiftliği kurtarmak için İstanbul’dan gelmiş, Vecihi Paşazade İrfan Bey adında bir gençle de tanışmıştır. İrfan Bey, Halep’e gidecek, Hilmi Efendi’nin de affedilerek yurda dönüp dönemeyeceğini soruşturacaktır. İrfan Bey, Halep’te bir kahvede şarkı söyleyen İstanbul’lu bir kıza tutulur, bunun Hilmi Efendi’nin kızı Seher olduğunu anlayınca şaşkına döner, Hilmi Efendi’nin Halep’e gelmesini önlemek için de, ona telgraf çekip gene döneceğini bildirerek İstanbul’a kaçar. Şu var ki, Hilmi Efendi o arada Şam devlet reisiyle de ahbap olmuştur. Devlet reisi, pek sevdiği, Paşa dediği Hilmi Efendi’yi, yanındaki heyetle, Halep’e götürür. Topluca gidilen kahvede Hilmi Efendi bütün Halep’in bayıldığı bir oyuncu kızla karşılaşır. Sitti Nevber takma adıyla tanınan bu şımarak, arsız rakkasenin kendi kızı Seher olduğunu anlayınca da kalp sektesinden ölür. Seher, kahvedeki gösterisinden sonra özel davetlisi olarak götürüldüğü otelde iskarpinine şampanya doldurup içen devlet reisiyle cilveleşirken ölenin, babası olduğunu bilmemektedir. Hilmi Efendi’nin öldüğünü devlet reisi de bilmez; çünkü bu özel davete neye gelmediği sorusu üzerine, yaveri ona, Hilmi Efendi’nin biraz rahatsız olduğunu, özür dilediğini bildirmiştir. (Zahir Güvemli, Türk Romanları, 1954)