Sözcükte Yapı Nedir Kısaca Konu Anlatımı Özet Soruları Örnekleri

Sözcükte Yapı Nedir Kısaca Konu Anlatımı Özet Soruları Örnekleri

KÖK NEDİR?

Bir sözcüğün anlamlı en küçük parçasına kök denir.

Örneğin; yağmurluk sözcüğünün anlamlı en küçük parçası yağmak fiildir veya insancıl sözcüğünün anlamlı en küçük parçası (kökü)insandır.

NOT

Sözcüğün anlamlı en küçük parçasının o sözcüğün kökü olması için bu parçasının o sözcüğün kökü olması için,bu parçanınsözcüğün genel anlamıyla ilgisinin olması şarttır.

Örneğin;

Kelebek sözcüğünün anlamlı en küçük parçası “kel”olmasına rağmen “kel”in “kelebek”le bir ilgisi yoktur.(“kel”sözcüğünden”kelebek”türemez);dolayısıyla kelebek sözcüğü zaten kök halindedir diyebiliriz.

Aynı şekilde;”balık”ın kökü “bal”olamaz.Ancak”durak”ın kökü”dur”dur.”fiilidir veya “kışlık”sözcüğünün kökü “kış”tır.

SORU

Biçimsiz saçları,psikolojisini yansıtıyor.

Arkeologlar,bu bölgeyi kazıyordu.

Yazar,doğallıkla anlatıyordu bunları.

III

Tek tek ilaçladığı ağaçları sonra suladı.

Beyaz konaklı birçok semte rastlarsınız bu bölgede.

Yukardaki cümlelerdeki altı çizgili sözcüklerden hangisinin kökü ötekilerden farklıdır?

A)I B)II C)III D)IV E)V

CEVAP

Altı çizili sözcükleri incelediğimizde “biçimsiz”sözcüğünün “biç-mek”fiiliyle,”kazıyor”sözcüğü “kaz-mak”fiiliyle,”dğallıkla”sözcüğü”doğ-mak””fiiliyle,”konak”sözcüğü”kon-mak”fiiliyle ilgili olduğundan bu sözcükler fiilden türemişlerdir.Buna karşın “suladı”sözcüğü”su”ismiyle ilgili olduğundan bu sözcük isim kökünden türemiştir.Doğru deçenek D’dir.

*Bir sözcüğün anlamlı en küçük parçası isim ise isim kökü;fiil ise fiil kökü söz konusu olur:”Bilgi”sözcüğünün kökü “bil-“fiili;”keskin”sözcüğünün kökü”kes-“fiili;”Bakış”sözcüğünün kökü “bak-“fiili;”köylü”sözcüğnün kökü “köy”ismi;”su-cu”sözcüğünün kökü”su”ismi;”kocaman”sözcüğünün kökü”koca isimdir.

NOT

Bazı köklerler,hem isim hemde fiil köküdür’ler.Dolayısıyla anlamları değişmeden cümle içinde isim veya fiil kökü olarak kullanılabilen köklere ikilik kök(ortak kök)denir.

“Güven,kuru,yarış,savaş,damla,barış,göç,boya,güreş,eski”sözcüklerin kullanıldIkları cümleye göre isim veya fiil olabilen ikilik köklerdir.

Onu rahatsız eden şey, kafasındaki şişti
Taş değdi, kafası şişti.
Duvarı sarıya boyadılar.
Elindeki, sarı bir boyaydı.
İş bulmak için ailesiyle birlikte göçtü.
Ülkemizin sorunlarından biride göçtür.
En sevdiği spor güreşti.
Pehlivanlar güreşti.

NOT

İkili köklerle sesteş sözcükleri karıştırmamak gerekir.ikili köklerde anlam aynıdır, ancak sesteş sözcüklerde anlam farklıdır.

Bahçedeki otları yoldu.
Bu hiç geçmediğim bir yoldu.

SORU

Aşağadaki sözcüklerden hangisinin sesteşi yoktur?

A) şiş B) çay C) eski D) sal E) bit

CEVAP

Şiş: Şişkin, kabarık. / Şiş: ince uzun çubuk.

Çay: Bir bitki / Çay: Küçük dere

Sal: Deniz aracı / Sal: Salmak, bırakmak fiili

Bit: Bir çeşit hayvan / Bit: Bitmek fiili

Görüldüğü gibi bu sözcüklerin sesteşleri vardır. Buna karşın “eski” sözcüğü ikili köktür, bu sözcüğün hem isim hem fiil hâli vardır; ancak, sesteşi yoktur. Doğru seçenek C’dir.

SORU

Aşağıdaki sözcüklerden hangisi ortak kök değildir?

A) tat B) ağrı C) barış D) sıva E) yüz

CEVAP

Bir kökün anlam değiştirmeden hem isim hem fiil olmasına ortak kök denir: A, B, C ve D seçeneklerindeki köklerin “tat – tatmak, ağrı – ağrımak, barış – barışmak, sıva – sıvamak” şeklinde aynı kök (ortak kök) olduklarını görürüz. Buna karşın E’de “yüz – yüzmek” şeklinde hem isim hem fiil olarak iki ayrıkök söz konusudur ve bu sözcüklerin farklı anlamlar taşımaları, bu sözcüklerin ortak kök değil, sesteş olduklarını gösterir. Doğru seçenek E‘dir.