Vurgu Nedir

Vurgu Çeşitleri

Konuşma, okuma sırasında bir hece veya sözcüğün diğerle­rinden daha baskılı olarak söylenmesine vurgu denir. Vurgunun gerektiği zaman yapılmaması veya eksik yapılma­sı sözün duygu değerinin yitmesine neden olur. Ayrıca sesteki ve söyleyişteki müzikalite ortaya çıkmaz, konuşma tekdüzeleşir, bu da dinleyicilerin dikkatini dağıtır.

SÖZCÜK VURGUSU NEDİR 

SÖZCÜK VURGUSUNA ÖRNEK KELİMELER

Bir sözcükte, diğerlerinden daha güçlü bir şekilde çıkarılan hece üzerindeki baskıya sözcük vurgusu denir. Tek heceli sözcüklerde vurgu aranmaz.

Türkçede vurgu genellikle son hece üzerinde bulunur: ağaç, gözlük, tartışma, öğ­retmen

İlk hecesi açık, ikinci hecesi kapalı çok heceli yer adlarında vurgu, ikinci hecede­dir: Amasya, Kütahya, Denizli

İlk hecesi açık, ikinci hecesi kapalı iki heceli yer adlarında vurgu, ikinci hecededir: Tokat, Sivas, Sinop, Siirt

Bütün heceleri açık olan yer adlarında vurgu ya ilk ya da ikinci hecededir: Bolu, Ri­ze, Manisa, Adana

“-istan” ile biten coğrafi adlarda vurgu son hece üzerindedir: Kırgızistan, Hindistan, Bulgaristan

Türkçe asıllı olmayan şahıs adlarında vurgu son hecede bulunur: Ahmet, Haşan, Kafka, Tolstoy

Ünlemlerde vurgu ilk hece üzerindedir: Haydi! Aferin! İmdat!

Bazı belirteçlerde vurgu ilk hecede bulunur: Şimdi, yann

Ekler, genellikle sözcük sonlarındaki vurguyu kendi üzerlerine çeker: Yağmur – yağmura, gölge – gölgemiz, yaşlı – yaşlıdan

“-ma/-me” olumsuzluk eki vurguyu kendinden önceki heceye atar: İstemedim, gel­me, sormadın

Geniş zamanın olumsuzu olan -maz/-mez vurguyu kendi üzerine çeker: Bilmezsin, duyamazdık; istemem, konuşmam

Soru edatı “mı, mi, mu, mü” vurguyu kendinden önceki sözcüğün son hecesine atar:

Gülüyor musun?

Ağlayacak mıyım?

Küçültme anlamı veren “-ca, -ce, -ça, -çe” vurguyu kendi üzerine çeker: Güzelce bir kızcağızdı.

Yavaşça uzaklaştım oradan.

Küçültme anlamı yoksa vurgu, “-ca, -ce, -ça, -çe” ekinden önceki hece üzerindedir: Bence doğru bir davranış değildi, (“-a göre” anlamı)

Çocukça bir davranış bu. (“gibilik” anlamı)

İngilizce kursuna gidiyormuş, (“dil” anlamı)

Boyunca çocuğu vardı, (“kadar” anlamı)

Ulusça bu acıyı paylaştık, (“olarak, hep birlikte” anlamında)

Bağlaç olmayan “-de” ve “-ki” vurguyu kendi üzerine çeker:

Gözde bir öğrenciydi hep.

Köşedeki çantada duruyor.

“ile” sözcüğünde ve “de”, “ki” bağlaçlarında vurgu bulunmaz, vurgu bunlardan önceki hecede olur:

Seninle başım dertte!

Ece de gelsin bizimle.

Duydum ki unutmuşsun…

Belki, sanki, mademki, oysaki…

“-leyin” ekinde vurgu bulunmaz, vurgu “-leyin”den önceki hecededir: Geceleyin, sabahleyin, öğlenleyin

Birleşik sözcüklerde vurgu genellikle ilk sözcükte bulunur: Başköşe, kuşpalazı

Ek eylemin “i-di, i-miş, i-se, i-ken” çekimleri vurguyu çekmez: Gençken, yokmuş, kapatıyordu.

İnsan ve hayvan adlarında vurgu genellikle son hecededir: Suat, Pamuk Sayılarda vurgu ikinci hecededir: sıfır, iki, altı, yedi, sekiz, dokuz

NOT:

Eş sesli sözcüklerde sözcüklerin anlamını ve türünü konuşma sırasında vurgu belirler.

kazma (“kaz-” eylemi)

kurtuluş (“kurtul-” eylemi) koşma (“koş- ” eylemi) ordu (silahlı güç)

yalnız (“yalnız adam” örneğindeki gibi sıfat olarak)

CÜMLE VURGUSU NEDİR

CÜMLE VURGUSUNA ÖRNEK KELİMELER

Cümle İçinde önemsenen bir öge yoksa vurgu yüklemdedir. Aşkın kayığı gerçeğin karasına çarptı.

Cümlenin önemsenen öğesi yükleme yaklaştırılarak vurgulanır.

Futbolcular maç sonrasında sahada marşlarını söylediler.

Futbolcular maç sonrasında marşlarını sahada söylediler.

Futbolcular sahada marşlarını maç sonrasında söylediler.

Maç sonrasında sahada marşlarını futbolcular söylediler.

Öğelerden önemseneni yerleri değiştirilmeden de vurgulanabilir.

Gençler, şimdiden yarınları için çalışıyor.

Gençler, şimdiden yannian için çalışıyor.

Gençler, şimdiden yannian için çalışıyor.

Gençler, şimdiden yannian için çalışıyor.

Yüklemden uzak düşen özneler vurgulu söylenir.

Zaman, tanık olduğu ölüme hiç aldırmadan, ışıltılı kent Paris’in cadde ve sokaklannda- ki yürüyüşünü sürdürüyordu.

Sonda bulunmayan yüklemler özel olarak vurgulanır.

Azalır dünyada görülecek şeyler bir şairin gözleri kapanınca. (Oruç Anoba)

DİZE VURGUSU

DİZE VURGUSUNA ÖRNEK KELİMELER

Şiirlerde ses güzelliğini ortaya çıkarmak, sezdirmek ve duyurmak için dizelerdeki söz­cüklerin kimi heceleri daha canlı okunur. Buna dize vurgusu denir.*

Toprak

Dost dost diye nicesine sarıldım,

Benim sadık yârim kara topraktır.

Beyhude dolandım, boşa yoruldum,

Benim sadık yârim kara topraktır!

Koyun verdi, kuzu verdi süt verdi,

Yemek verdi, ekmek verdi et verdi,

Kazma ile döğmeyince kıt verdi,

Benim sadık yârim kara topraktır