Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz Kitap Özeti

Aziz Nesin’in romanı (1977)

• Madaralı Roman Ödülü’nü (1978) de alan Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz’ın ilk tasarlanışı radyo oyunudur; daha sonra tiyatro sahnelerine taşınmış, televizyon için dizi filme uyarlanmış ve son olarak filme de aktarıldıktan sonradır ki, romanı yazılmıştır. Türkiye gerçeklerine, özellikle de hiçbir mantık ölçüsüne uymayan “bürokrasi”ye tuttuğu ışık nedeniyle büyük kitleler tarafından tanınıp benimsenen, böylece Aziz Nesin’e de oldukça popüler bir kimlik kazandırmış olan Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz, bu yönüyle, “mizah romanı” sınırlarını aşıp bir “kült roman”a dönüşmüştür. Aziz Nesin’in 1948 yılında Harbiye Askeri Cezaevi’nde tutuklu olduğu sıra tanıştığı tutuklulardan işçi Osman Kuzeyli’den dinlemiş olduğu özyaşamöyküsünden yola çıkan metin, nüfus memurluğundaki bir yanlışlık sonucu kendisi ve çocuklarına “nüfus kâğıdı” alamayan Osman Kuzeyli’’in (“Yaşar” adıyla) başından geçenleri anlatır.

Olay, Yaşar’ın ilkokula yazdırılacağı sıra nüfus kâğıdının olmaması nedeniyle başlar. Başvurulan nüfus müdürlüğünde, Yaşar, Çanakkale Savaşları’nda, 1915’te şehit düşmüş, yani ölü görünmektedir ve nüfus kâğıdı alamaz. Ancak bu, nüfus kâğıdı olmayan Yaşar’ın askere alınmasını engellemeyeceği gibi, ilerki yıllarda hapse düşmesini de engellemeyecektir; yanı sıra, evlilik, iş başvurusu, çocuklarına nüfus kâğıdı çıkarma gibi olaylar sırasında da nüfus kâğıdı olmadığı için aşılmaz duvarlarla karşılaşacaktır. Bu türden, akla ve mantığa aykırı olaylar dizisiyle gelişen roman, Yaşar’ın, “yaşamakta olduğunu kanıtlamak üzere” bir nüfus kâğıdına sahip olabilme macerasını aktarırken; bir örneği daha bulunmayan, çok keskin bir bürokrasi eleştirisine ulaşır. Aynı zamanda son derece renkli bir hapishane panoraması da çizen Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz, Yaşar’ın, feleğin çemberinden geçip düzenle uyumlulaşarak “pişmesi”nin de hikâyesidir: Kurnaz mahkûmların, bir nüfus kâğıdına sahip olabilmesi için “Karakaplı Nizami Bey”i bulmasını öğütledikleri Yaşar’dan, yeni bir “Karakaplı Nizami Bey”in doğuşuna ulanır.