Yelatan Kitap Özeti

Ümit Kaftancıoğlu’nun romanı (1972)

• Kars’ın Hanak ilçesinin Saskara köyünde (yazarın doğum yeri) yaşayan yoksul bir ailenin hayatı; bu ailenin hayatından onbeş, yirmi yıllık bir bölümün hikâyesi. Olaylar 1935-1945 yılları arasında geçer. Kırk yaşlarında ve bir kız babası Aşır, erkek evlat istediği için, evliliğinin onüçüncü yılında, eşi Güldane’nin üstüne, eve bir kuma getirir. On dört, on beş yaşlarındaki bu ikinci karısı Gülü, peş peşe, her yıl bir çocuk (üç oğlan, iki kız) doğurur. Yelatan dağı, yakarışlarını duymuş, artık yaşı elliye yaklaşan Aşır’ı oğul sahibi etmiştir ya, köyde geçinmeleri zorlaşmıştır. Bu ara ilk karısı da ölen Aşır, çoluk çocuğunu toplayarak, Sarıkamış köylerinden Kotanlı’ya gider. Gülü, bir oğlan da orada doğurur, adını Yalnız koyarlar. Gülü, bir yıl sonra, altı çocuğuyla Saskara’ya döner; otuzuna basmıştır artık. Dört-beş ay sonra da Aşır döner köye. Yeni bir oğlan daha doğar (Rıza). Bütün yük hemen yalnız, Gülü Ana’nın omuzlarındadır. Kayınbiraderi Lal Üseyin’in kötülüklerine göğüs geren Yiğit ana, ne yapar eder, çocukları büyütür. Ortanca oğulları (İbrahim ve Ferman) Cılavuz Köy Enstitüsü’nü bitirmiş, öğretmen olmuşlardır; üçüncüsü de (Yalnız) aynı okulda öğrencidir. Kızları evlenmiştir. Bir bahar başlangıcı, baba Aşır yatağa düşer, hastalığının haftasında ölür. Artık Yelatan, ışığa bahara döndükçe, köyde tek başına kalmış Gülü, yalnızlığının dramını yaşamakta, karanlığa ve kışa gömülmektedir; bütün ümidi Hanak’tan gelen yolculardadır. Yavrularından, oğullarından, el kadar kâğıtlar üzerinde bir selam, bir haber bekleyerek, gözleri Yelatan dağında, bomboş damlara girer çıkar, ağlar durur. • Yer yer bir destan, bir Dede Korkut temposu ve anlatımıyla bezenmiş roman, Alevi törelerini, Cem âyinlerinin ayrıntılarını (s. 189 vd.) göstermesi; yerel renkleri, ağızları, âdetleri yansıtmasıyla da ilginç ve sürükleyicidir.