Yolgeçen Hanı Kitap Özeti

Reşat Enis’in romanı (1952)

• Olaylar 1946-1950 yıllarında CHP ve Demokrat Parti seçim çekişmeleri sırasında geçer. Haydarpaşa’dan kalkan trende bir tuluat kumpanyası Anadolu’ya turneye gitmektedir. Oyunculardan Semahat, kendisinden yirmi yaş büyük Emin’le evlidir. Emin doktordu, kadın hastalıkları mütehassısıydı, evliydi.
Bir arkadaşıyla sevişen karısının kurduğu bir komplo yüzünden, tehlikeli bir kürtaj geçirmiş bir kadının, ameliyatı Dr. Emin yaptı iftirasıyla tutuklanmış, mahkûm olmuş, diploması elinden alınmıştı. Doktor Emin hapisten çıkınca Sümbüllü kumpanyasına girdi, aktör oldu; Semahat ikinci karısıdır. Evliliklerinin başlangıcını Beyoğlu’nda Yolgeçen Hanı’nın en üst katında Emin’in rutubetli, tabut gibi odasında geçirdiler. Şimdi kumpanya ile Anadolu’da temsiller vermeye gitmektedirler. Roman, grubun kasaba kasaba dolaşması sırasında karşılaşılan çeşitli olayların dağınık, ayrıntılı sergilenişiyle oluşur. Bu arada Dr. Emin, bir köydeki kolerayı önlerse de kanserli karısının koleraya da yakalanıp ölmesiyle büsbütün desteksiz kalır. Köye Ankara’dan gelen sağlık ekibinin şefi, ilk karısı Mübeccel’i kandıran, ilk karısıyla beraber kendisine tuzak kurup meslekten atılmasına sebep olan doktor Mithat Korkut’tur. Emin ona görünmeden köyden kaçar. Kumpanya İstanbul’a, Emin de Yolgeçen Hanı’na Semahat’siz dönmüşlerdir. İstanbul’da yeni maceralar bekler Emin’i: “Dünya da bir yolgeçen hanıdır. Tıpkı bu han gibi, dünyanın türlü yollara açılan kapıları vardır: Şu kapı, kötü bir yolun başlangıç noktasıdır; şu kapı, altından geçenleri fazilete, doğruluğa götürür. Ben hangi kapıyı seçeceğim?” (s. 163) diye düşünür Emin ve cehennem yolunun kapısını açar: Gizli doktorluğa başlar, handaki küçük odasını bir laboratuvar yapar, bir muayenehaneden çaldığı reçete kâğıtlarına birtakım ilaçlar yazıp hastaları narkoz halinde konuşturarak onların sırlarını öğrenir, çok para kazanır. Halasını öldürür ve cinayetini hiç çekinmeden, masum bir üniversitelinin üzerine yıkar. İnsanlardan toplu halde intikam almak çılgınlığı içinde tifo mikrobu üretir: Şehrin ana su borularına dökeceği bir tüp mikrop, İstanbul’u kırıp geçirecektir. Tehlikeli tüp cebinde, bir sabah vakti odasından çıkar, otomobille Şişli’ye gitmektedir ki, bir trafik kazasında ağır yaralanır. Ameliyatta narkozdan sıyrılırken korkunç sırrını açığa vurur. Nöbetçi operatör telefonda emniyet müdürünü bulmaya uğraşmaktadır; şehir kurtulmuştur.

• Romancı, inanılması pek zor olayları art arda dizerek çok karanlık bir zevkin, aşırı kötümserliklerin belgelerini veriyor.