CİNÂS-I LAHIK

Cinâs-ı Lahık Nedir, Özellikleri ve Örnekleri

Cinaslı kelimelerden bir harfin değişik ol­duğu cinastır. Bu değişik harfler başta, ortada ve sonda olabilir.

********************

Yürü! hey bî-vefâ hercaî güzel,

Gönlüm o sevdadan vaz geldi geçti;

Soldu açılmadan gonca-i emel,

Sonbahara erdik yaz geldi geçti.

Rıza Tevfik Bölııkbaşı, Hayatı, Hatıratı, Şiirleri/54

Rıza Tevfik, “vaz geldi geçti”, “yaz geldi geçti” derken ci- nas-ı lahık sanatının da güzel örneklerinden birini vermiş olu­yor.

********************

Kaldı senden biz bir gamlı sedâ

Bir vedâdır o sedâ, sâde vedâ

Hüseyin Nihal Atsız, Yolların Sonu 1107

Nihal Atsız, “sedâ” ve “vedâ” sözcüklerini hem iki ayrı dizede kullanarak hem de “sedâ” ve “sâde” sözcüklerini aynı dize içerisinde kullanarak cinas-ı lahık sanatı yapar.

********************

Çignenir-çok çiğ çağ- ayaklar altında yabansı

Behçet Necâtigil, Bütün Eserleri I/292

Behçet Necâtigil, “çiğ” ve “çağ” sözcüklerini aynı dize içe­risinde kullanarak cinas-ı lahık sanatı yapmakla birlikte gelene­ği modernize ederek sürdürür.

********************

Biri aşk, biri nefret; bizim kanadımız çift…

Ateş saçmalı ki nur, erisin kapkara zift…

Fazıl Kısakürek, Çile/

Necip Fazıl, “çift” ve “zift” sözcüklerini aynı beyit içerisin­de kullanarak cinas-ı lahık sanatı yapmakla birlikte metafizik alanlara doğru uzanır.

********************

Hiç ölmez ateş, sönmese kalbindeki kor;

Gök sevgi duyarsa koncanın solması zor.

Sait Halman, Türk Edebiyatı IV/187

Talat Sait Halman, sadece başharfleri farklı olan “kor” ve “zor” sözcüklerini kullanarak cinas-ı lahık sanatının örneklerin­den birini verir.

********************

Bu dünyayı seninle sevmişim, Hürrem

Öldürür diriltirsin, Mesih’im, Zülıre’m

Oktay Rıfat, Yeni Şiirler

Oktay Rıfat, bir bayan ismi olan”Hürrem”i yalın halde ve yine bir bayan ismi olan “Zühre”yi de birinci tekil iyelik ekiyle kullanarak cinas-ı lahık sanatını modernleştirerek kullanır.

********************

Anadolu bir geçiş, Pers bir yenilgi, Hint bir varıştı

ey canım ay başka, otlar adam boyu, ağaçlar bir karıştı

Turgut Uyar, Büyük Saat/291

Turgut Uyar, tarihsel süreç içerisinde Asya’nın sosyo-eko- nomik ve siyasal coğrafyasının sınırlarını çizmeye çalışırken “varıştı” ve “karıştı” ifadeleriyle cinas-ı lahık sanatı yapar.

********************

Sessiz akıyorsun neye ağlar gibi bazan da taşarsın

Yok gelmeyecekler bunu bil bekleme mümkünse yaşarsın

Sefer Eronat, Çeşme/61

Sefer Eronat, “taşmak” ve “yaşamak” fiillerinden türetilen “taşarsın” ve “yaşarsın” sözcükleriyle cinas-ı lahık sanatı yapar.

********************

kibrit çaktım cevahir yalazını yel aldı gitti

derecikviran köprüsünü bıldır sel aldı gitti

Attila İlhan, Sisler Bulvarı/130

Attila İlhan, “yel” ve “sel” sözcüklerini kullanarak cinas-ı lahık sanatı yaparak geleneğin yaşama gücünü gösterir gibidir.

********************

ben ne güzel işerim güneşe karşı

arkamda medrese duvarı önümde çarşı

Turgut Uyar, Büyük Saat/271

Turgut Uyar, “karşı” ve “çarşı” sözüklerini aynı beyit içeri­sinde kafiyeli olarak kullanmakla birlikte cinas-ı lahık sanatının da güzel bir örneğini verir.

********************

Bir yol buldum öteye geçerek gözlerinden

işte yeni bir dünya peygamber sözlerinden

Erdem Bayazıt, Şiirler/160

Erdem Bayazıt, aynı beyit içerisinde “gözlerinden” ve “sözlerinden” sözcüklerini kullanarak cinas-ı lahık sanatı yapar.

********************

Açtımıadı göz goncaya gıız korkusu şimdi

Öztemiz Hacıtalıiroglu, Hisar 262/21

Öztemiz Hacıtahiroğlu, “göz” ve “güz” sözcüklerini ay­nı dize içerisinde kullanarak cinas-ı lahık sanatını klasik gelene­ğe bağlı olarak ortaya koyar.

********************

Hep kendimden geçerim bakarken nice sana

Bayılmam yine çünkü dirim verirsin bana

Salihoglu, Sevgi Tutanağı/111

Salihoğlu, “ben” ve “sen” kişi zamirlerini yönelme du­rumu halinde kullanarak cinas-ı lahık sanatı yapar.

********************