Deyim Aktarması Nedir Kaça Ayrılır Çeşitleri Kısaca Özellikleri Maddeler Halinde

Bir sözü benzetme ilgisi ile başka bir söz yerine kullanmaya deyim aktarması denir.

********************

1. Doğadan İnsana Aktarma

Doğadaki özelliklerin insana aktarılmasına doğadan insana aktarma denir. Özellikle açık istiarede (eğretileme) karşımıza çıkar.

• Papatyam, yüzümün haline bak!
• Arım, balım, peteğim.
• Gülüm, dalım, çiçeğim
• Dönmezsen öleceğim

Hayvandan insana aktarma yapılabilir.

• Şu bizim kazı bu kez kimler yolacak?
• İnek le görüşebilmek ne mümkün?
• Bu tilki kimseye zırnık koklatmaz.
• Arslanlar, sahada nasıl bir oyun çıkardılar!

DİKKAT

Mecaz anlamda kullanılan sözcüklerde doğadan insana aktarma söz konusudur. Bu nedenle mecazlarda yapılan aktarmalara dikkat ediniz.

• Onun ne kadar ağır bir insan olduğunu herkes bilir.
• Öğretmenin sert tavırları öğrencileri korkutmuştu,
• Bu tüccar buraların kurdudur.
• Olgun insan, komplekssiz insandır,
• Bu pişkin adamlarla alışveriş olmaz.
• Yüreğimizde ilk aşkımızdan ince bir sızı kalır.

********************

2. İnsandan Doğaya Aktarma

İnsandan doğaya aktarmalar, insanın duygu, düşünce, organ ve giysilerinden yararlanılarak yapılır.

Özellikle kişileştirmelerde insandan doğaya aktarma görülür.

Hasta deniz, ihtiyar ağaçlar, dalgın nehir, yorgun akşamlar, sağır dağlar, kel tepeler

mecaz           mecaz             mecaz      mecaz                   mecaz        mecaz

Kişileştirme amacı olmayan insandan doğaya aktarma­larda yan anlam söz konusudur. İnsan vücudu ve or­ganlarının doğaya aktarımı vardır.

Denize limanın burnundan bakar iki genç sarmaşık.

                     Yan.anlam

Dağ basında oturur bir yiğit.

      Yan.anlam

Fırının ağzı bir kaplanın ağzı gibiydi.

Yan.anlam

Tarağın dişleri zamanla tek tek kırıldı.

Yan.anlam

Köprünün ayakları çok sağlamdı.

                 Yan.anlam

İnsan giysilerinden doğaya aktarmalar da vardır.

Dağın eteği, nehrin yakası

Yan.anlam      Yan.anlam

********************

3. Duyular Arası Aktarma

Deyim aktarmasında, bir duyunun başka bir duyu yerine kullanılması anlamına gelen duyu aktarmasında dokunma, koklama, işitme, görme ve tatma duyularının birbirlerinin yerine kullanıldığı görülür.

“Bir tatlı bakışın yeter, ömrümün son bulmasına.” cümlesinde “tatlı” sözcüğü aslında “tatma duyusu yla ilgilidir, ancak burada “görme duyusu’na aktarılmıştır. Aynı şekilde “tatlı” sözcüğü: “Tatlı bir ses işittim.” cümlesinde tatma duyu­su, işitme duyusuna; “Tatlı bir rüzgâr esiyor.” cümlesinde ise dokunma duyusuna aktarılmıştır.

•  “Güneş alan odalara sıcak renkler kullanılmamalıdır.” (Dokunmadan görmeye)
•  “Yumuşak bir konuşması vardı.” (Dokunmadan işitmeye)
•  “Kartalın keskin bakışları doğayı bile ürkütüyordu.” (Dokunmadan görmeye)