10. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları Başak Yayınları Sayfa 91

Erime Noktası Farkından Yararlanarak Ayırma

Mıknatısla ayırma konusunda örnek olarak verilen demir to- zu-kalay tozu karışımını ayırmak için erime noktalarının farkından yararlanmayı hiç düşündünüz mü?

Bu örnekte olduğu gibi erime noktaları farklı katılardan oluşan katı-katı karışımlarını ayırmak için erime noktası farkından yararlanılabilir. Örneğin, porselen kapta demir tozu- kalay tozu karışımı ısıtıldığında erime noktası küçük olan kalayın önce eridiği ve sıvı hâle geçtiği görülür. Oluşan bu katı-sıvı karışımından sıvı hâle geçen kalay başka bir kaba alınarak demir tozlarından ayrılmış olur. Peki, her katı-katı karışımını erime noktası farkından yararlanılarak ayırabilir miyiz ya da erime noktaları birbirine çok yakın olan katıların oluşturduğu karışımlar bu yöntemle ayrılabilir mi?

Erime noktaları farkı ile ayırma yöntemi sanayide metallerin saflaştırılmasında, metal filizleri karışımından istenen metali elde etmek için yararlanılan bir yöntemdir. Ancak erime noktaları çok yakın olan katılardan oluşan karışımları ayırmada kullanılamaz.

Çözünürlük Farkından Yararlanarak Ayırma

Doğada bulunan her madde birbiri içinde çözünmez. Örneğin; tuz, suda çözünürken kum, suda çözünmez. O hâlde bu maddeleri birbirinden ayırmak için tuz ve kumun hangi özelliklerinden yararlanırız? Peki, evde yanlışlıkla birbirine karıştırdığımız tuz ve şekeri birbirinden ayırabilir miyiz? Sizce bu iki karışımı da ayırmak için yararlanılan ayırt edici özellik aynı mıdır?
Çözünürlük hem katı hem sıvı hem de gazlar için ayırt edici bir özelliktir ve pek çok karışımın ayrılmasında kullanılır.

Bir katı-katı karışımını oluşturan katılardan biri içine attığımız sıvıda çözünüyor diğeri çözünmüyorsa bu karışımı bileşenlerine ayırmak için çözünürlük farkından yararlanılabilir. Örneğimizdeki tuz-kum karışımı suya atıldığında tuz, suda çözünürken kum çözünmeyeceğinden çözünürlük farkından yararlanılarak ayırma yapılabilir. Karışım suya atılıp karıştırıldıktan sonra süzme işlemi uygulanarak kum alınır, kalan tuzlu suyun suyu buharlaştırılarak tuz da ayrıca elde edilir.

Aynı ayırt edici özellikten yararlanacak olmamıza rağmen şe- ker-tuz karışımını bu şekilde ayırmak için su kullanamayız çünkü katıların her ikisi de suda çözünür. Bunun için su yerine etil alkol kullanabiliriz. Çünkü şeker, etil alkolde çözünürken tuz çözünmez.

Bilgi Kutusu

Manyetik kuvvet ile ilgili kayıtlı bilgiler, MÖ 600’lerde Anadolu’da bugün Aydın-Söke (Milet) civarında yaşamış olan filozof Thales’e (Thales of Miletus) kadar gitmektedir. Thales; mıknatıs özelliği gösteren manyetit mineralini (lo- destone), ayrıca ağaç reçinesinin fosilleşmiş hâli olan kehribarın hayvan kürkü ile sürtünmesi sonucunda oluşan elektrostatik yükün hafif ve iletken olmayan taneleri çekebildiğini fark etmişti. (Fuerstenau ve Han, 2003.)

Manyetik ayırma ile ilgili ilk kayıt ise 1792’de William Fularton (Vilyım Fularton, 1754-1808) tarafından alınan, demir cevherinin zenginleştirilmesi ile ilgili olan bir İngiliz patentidir. Bundan yaklaşık altmış yıl kadar sonra 1849’da bu kez ABD’de Ransom Cook (Ren- sım Kuk, 1794-1881) tarafından yine demir cevheri zenginleştirilmesi ile ilgili bir patent alınmıştır. Yirminci yüzyılın başlarına kadar bu konuda alınan patentlerin tümü demir cevheri zenginleştirilmesi ile ilgilidir (Yarar, 1984.). Manyetik ayırıcıların endüstriyel uygulanması daha sonraları demir cevherlerinden başka cevherlerde de kullanılmış hatta uygulama başka endüstriyel alanlara taşınmıştır.

Cevap: Bu sayfada soru bulunmamaktadır.

10. Sınıf Başak Yayınları Kimya Ders Kitabı Sayfa 91 ile ilgili aşağıda bulunan emojileri kullanarak duygularınızı belirtebilir aynı zamanda sosyal medyada paylaşarak bizlere katkıda bulunabilirsiniz.