10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Beceri Temelli Etkinlik Kitabı Cevapları Sayfa 33

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Beceri Temelli Etkinlik Kitabı Sayfa 33 Cevapları Meb Yayınları‘na ulaşabilmek ve dersinizi kolayca yapabilmek için aşağıdaki yayınımızı mutlaka inceleyiniz.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Beceri Temelli Etkinlik Kitabı Cevapları Sayfa 33

Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları cevaplayınız. (Metin düzenlenmiştir.)

Türk Destanları

Bütün dünya edebiyatlarında olduğu gibi Türk edebiyatının da başlangıç eserleri olan destanlar, çeşitli konularda yaradılış hikâyeleri yanında, milletlerin hayatında büyük yankılar uyandırmış bir kahramanın veya tarih olayının millet muhayyilesinde (hayalinde) ortak sembol ve ifadelerle zenginleştirilmiş uzun manzum hikâyelerdir. Her milletin millî kimlik ve nitelikleri, ortak dünya görüşü destanlarına yansır. Cihangirlik tutkusu, kuvvet, binicilik ve savaşçılık yanında verdiği sözde durma, acizlere ve mağluplara iyi niyetle yaklaşma, yardımcı olma Türk destanlarında dile getirilen ortak değer ve kabullerdir. Türk destanları; kâinatın, insanın, kadının ve erkeğin yaradılışı, çeşitli Türk devletlerinin kuruluşu, gelişmesi, çöküşleri, zafer ve yenilgileri gibi konularla beraber pek çok sebep ve efsaneyi de içinde barındırır.

Türk destanlarından biri de Saka Türklerine ait olan Alp Er Tunga destanıdır. Alp Er Tunga, MÖ VII. yüzyılda yaşamış kahraman ve çok sevilen bir Saka hükümdarıdır. Alp Er Tunga, Orta Asyadaki bütün Türk boylarını birleştirerek hâkimiyeti altına almış, daha sonra Kafkasları aşarak Anadolu, Suriye ve Mısır’ı fethetmiş ve Saka Devleti’ni kurmuştur. Uzun süre mücadele ettiği îranlı Medlerin hükümdarı Keyhusrev’in davetinde hile ile öldürülmüştür.

Orhun Yazıtlarında “Er Tunga” adına yapılan “yuğ” merasiminden söz edilmektedir. “Divanü Lügat’it Türk”ün yazarı Kaşgarlı Mahmud’a ve “Kutadgu Bilig” yazarı Yusuf Has Hacip’e göre “Alp Er Tunga” îran destanı “Şehnamedeki büyük ve efsanevi Turan hükümdarı “Efrasiyab”dır.

Kutadgu Biligde Yusuf Has Hacip dünyada en iyi Türk beyi olarak gördüğü Alp Er Tunga’yı şu şekilde ifade eder: “Eğer dikkat edersen görürsün ki dünya beyleri arasında en iyileri Türk beyleridir. Bu Türk beyleri arasında adı meşhur, ikbali açık olanı Tonga Alp Er idi.”

Alp Er Tunga destanının metni bugüne ulaşamamıştır. Yukarıda bahsettiğimiz ve daha birçok kaynakta bu değerli Saka hükümdarı ve kahramanı hakkında bilgiler ve bir de Kaşgarlı’nın eserinde Alp maddesinde bir sagu (ağıt) tespit edilmiştir: Bu ağıtın girişi şu şekildedir:
“Alp Er Tonga öldü mü? Issız acun kaldı mı? Ödlek öcün aldı mı? Emdi yürek yırtılır.”
(…)
(Alp Er Tunga öldü mü?) (Dünya sahipsiz kaldı mı?) (Korkak öcünü aldı mı?) (Şimdi yürek yırtılır.)
Umay Günay, Türk Destanları

1. Türk Destanları adlı metinde açıklayıcı anlatım biçimi ve tanımlama yöntemi kullanılmıştır. Size göre tanımlama ve açıklama arasındaki farklar nelerdir? Metinden örnek vererek açıklayınız.

• Cevap:

➜ Tanımlama, bir varlık ya da bir kavramın ne olduğunun açıklanmasıdır. Açıklama ise tanımlanan varlık veya kavram hakkında bilgi verir. Metinde destanın tanımı yapılmış, destan hakkında bilgi ve örnekler verilmiştir.
➜ Tanımlama yönteminde kavram veya varlık eksiksiz ifade edilir. Açıklama anlatım biçiminde tanımlanan kavram veya varlığın belli yönleri hakkında bilgi verilir. Metinde destan eksiksiz tanımlanmış, açıklama anlatım biçimiyle Türk destanları hakkında genel bir bilgi verilmiş ve Alp Er Tunga destanından bahsedilmiştir.
➜ Genelde tanımlama tek cümleden oluşur. Açıklama birden fazla cümleden oluşur.
➜ Tanımlama, düşünceyi geliştirme yollarından biridir. Açıklama ise anlatım biçimidir. Çoğunlukla açıklayıcı ve tartışmacı anlatım tekniklerinde tanımlamadan yararlanılır.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Beceri Temelli Etkinlik Kitabı Sayfa 33 Cevabı ile ilgili aşağıda bulunan emojileri kullanarak duygularınızı belirtebilir aynı zamanda sosyal medyada paylaşarak bizlere katkıda bulunabilirsiniz.