12. Sınıf Fizik Beceri Temelli Etkinlik Kitabı Cevapları Sayfa 148

12. Sınıf Fizik Beceri Temelli Etkinlik Kitabı Sayfa 148 Cevapları Meb Yayınları‘na ulaşabilmek ve dersinizi kolayca yapabilmek için aşağıdaki yayınımızı mutlaka inceleyiniz.

12. Sınıf Fizik Beceri Temelli Etkinlik Kitabı Cevapları Sayfa 148

Aşağıda verilen metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Işık üzerine tartışmalar sürerken 1881 yılında Albert Abraham Michelson (Albırt Ebreham Maykıl- sın)ilk girişimölçeri (interferometre) geliştirdi. Sistem, bir kaynaktan çıkan ışık dalgalarının iki özdeş kısma ayrılması ve sonra bir dedektör üzerinde tekrar birleştirilmesi esasına dayanmaktaydı. Işık dalgalarının ikiye ayrılıp tekrar birleşmeleri sürecinde aralarında bir yol veya zaman farkı oluşturulabilirse bu olayın dedektör üzerinde girişim deseni olarak gözlemlenmesi gerekirdi. Üstelik oluşacak yol farkı, ışık hızının değişimi ile gerçekleştirilebilirdi. Deneyin yapıldığı yıllarda ışığın dalga modelinin en büyük zaafı “Bütün dalgalar yayılmak için maddesel ortama ihtiyaç duyar.” şeklindeki yanlış görüştü. Ancak bilim insanları bundan o kadar emindiler ki ışık dalgalarının yayılmasını sağlayan ve tüm uzayı kaplayan durgun bir madde tarif ettiler. Bu maddeye “ether” denilmekteydi. Buna göre Dünya da ether denilen bu maddenin içinde hareket etmekteydi. Aynen bir uçağın rüzgârla aynı ya da zıt yönde uçunca hızının değişmesi gibi ışık dalgalarının da Dünya ile aynı ve zıt yönde hareket etmesine göre ışığın hızının da farklı olması beklenmekteydi. Ancak öngörülen sonuçlar gözlemlenemedi.

Deney, bilim insanlarınca yılmadan sabır ve kararlılıkla yıllar boyunca defalarca tekrarlandı ama sonuç değişmedi. 1887 yılında Edward Morley’inde (Edvırd Morliy) katkılarıyla en hassas ve kesin sonuç, “girişim saçaklarında bir değişim gözlenememesi” şeklinde kaydedildi. Etherin varlığından asla şüphe etmeyen bilim insanları bu deneyi başarısızlık olarak nitelendirmişler ve sonucunu “Dünya ethere göre hareketsizdir.” şeklinde özetlenebilecek bir şekilde açıklamışlardır. Ancak deney, ışığın hızının bütün eylemsiz referans sistemlerinde aynı olduğunun ispatlanmasına kadar uzanan bir sürecin başlangıcı olmuştur. Bu nedenle deney bilim çevrelerinde “en ünlü başarısız deney” olarakta isimlendirilir.

1. Michelson-Morley deneyinin amacı ve sonucu nedir? Açıklayınız.

• Cevap: Deney ether denilen maddenin varlığının ispatı amacıyla tasarlanmış ve yapılmıştır. Deney sonucunda ise “Dünya hareket etmiyor” ya da “Dünya ether maddesi ile birlikte hareket ediyor” sonucuna ulaşılmıştır.

2. İlk defa tasarlandığı 1881 yılından kesin sonuca ulaşıldığı 1887 yılına kadar deneyin farklı bilim insanları tarafından defalarca tekrarlanmasının sebebi ve sonuçları neler olabilir? Açıklayınız.

• Cevap: Bilim insanları, deney ve sonucundan o kadar emindiler ki deneyi değişik şartlarda defalarca tekrarladılar. Bu tekrarlar sabır ve kararlılıkla uzun yıllar sürmüş ve bu sayede ether denilen maddenin varlığının sorgulanmasına neden olmuştur. Ayrıca bu deneyin sonucu, yeni birçok gelişmeye sebep olmuştur.

3. Deneyin yapıldığı yıllarda “başarısız” kabul edilmesinin sebebi nedir? Açıklayınız.

• Cevap: Deneyler sonucunda ether maddesinin olmadığı ve ışık hızının boşluktaki her doğrultu ve yönde aynı değere sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ancak deneyler ether denilen maddenin varlığını ispatlamak ve ışık hızının değişken olduğunu belirlemek için yapıldığından deney, yapıldığı yıllarda başarısız kabul edilmiştir.

4. Deneyin gerçekleşme süreci bakımından başarılı olmasına rağmen sonuç bakımından başarısız kabul edilmesi fizik bilimi ile hangi disiplin ilişkilendirilerek açıklanabilir?

• Cevap: Fizik bilimi açısından deneyin her aşaması başarıyla gerçekleştirilmiştir. Ancak genel kabul ve beklentiler farklı bir sonuç yönünde olduğundan deney başarısızlık olarak nitelendirilmiştir. Başarı ve başarıszlık kavramları felsefe ile ilişkilendirilebilir.

Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 12 Ders Kitabı, Sayfa 189-191.

12. Sınıf Meb Yayınları Fizik Beceri Temelli Etkinlik Kitabı Sayfa 148 Cevabı ile ilgili aşağıda bulunan emojileri kullanarak duygularınızı belirtebilir aynı zamanda sosyal medyada paylaşarak bizlere katkıda bulunabilirsiniz.