9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Hazırlık Ders Kitabı Cevapları Sayfa 286
9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Hazırlık Ders Kitabı Sayfa 286 Cevapları Meb Yayınları‘na ulaşabilmek ve dersinizi kolayca yapabilmek için aşağıdaki yayınımızı mutlaka inceleyiniz.
9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Hazırlık Ders Kitabı Cevapları Sayfa 286
olmak” (BT III 372), kulgak ber- “kendine söylenenleri dikkate almak, kulak vermek” (HT VII 1679); Kutadgu Biligdeki koyul alçak tut- “alçak gönüllü olmak”; köz tik- “göz koymak, göz dikmek”; meyiz al kıl- “mahçup etmek, yüzünü kızartmak”; (Önler, 1999, s. 119-186), Divanü Lugati’t-Türk’teki baş togra- “öldürmek”, köyül açıl- “ferahlamak”; kulakga çalın- “duymak, kulağa çalınmak”, adakka tegür- “işi sonuna getirmek” vb. (Şahin, 2009, s. 2024-2034) deyimlerin tarihi ve günümüz Türk yazı dillerindeki varlığı, hem kültürün sürekliliğini hem de deyimlerin oluşumunda organ adlarının önemini göstermesi bakımından dikkat çekicidir.
Çinceden Uygurcaya Çevrilen Metinlerde ‘agız’, ‘köz’ ve ‘yüz’ Sözleri İle Kurulmuş Deyimler agızta tut- “sürekli tekrar etmek, dilinden düşürmemek”
Bu deyime, Budist Uygur metinlerinde sıklıkla rastlamak mümkündür. Deyim bazen aşağıdaki (1) numaralı örnekte görüldüğü gibi, Uygurca metinlerde Çince metindeki kou zhongshuo (= ağızda söyle-) ifadesinin bire bir
karşılığı olarak kullanılmış, kimi zaman ise (2) ve (3) numaralı örneklerde olduğu gibi Çince metindeki du song (=
okumak, yüksek sesle okumak) ifadesine karşılık olmuştur:
(1) (…) kayu tınlıglar bo daranıgagızlarınta tutup sözleserler azu bititip okısarlar tapınsarlar (…) AYÇetin 314 ([T 665 / 434b16] P^t$ kou zhong shuo)
“Hangi canlılar bu dharaniyi ezberleyip sürekli tekrarlarsa veya yazdırıp okursa (ve) ibadet ederse.”
(…)
agızın bekle- “ağzını sıkıca kapamak, hiçbir şey söylememek”
Günümüz Türkçesinde de ağzını sıkıca bağlamak, ağzını bıçak açmamak vb. deyimlerle anlam ilişkisi bulunan bu deyim Hsüen-TsangBiyografisinde Çince metne uygun olarak ağızın beklemiş biçiminde çevrilmiştir. Çince metinde bu deyim İİP du kou (= kapanmış ağız) biçimindedir.
(5) (…) vimalakirt amanç kertü tözü ukıtgalı ağızların beklemiş tegkıltı HT VIII 405 ([T2053 263c11] ttP du kou) “Vimalakirti, gerçek özü anlatmak için herkesin ağzını sıkıca bağlanmış duruma getirdi.” (…) közin ba- “gerçeği göremez duruma getirmek”
Deyim, geçmişte olduğu gibi kullanımını günümüzde de sürdürmektedir. Çince metindeki
yi chu zuo zhu huan shu shi ren du jian xiang zhong (=Tek bir yerde toplanmış bir ilüzyon gibi görememek bakamamak) cümlesi (7) numaralı örnekteki gibi, Uygurcaya bire bir değil de benzer biçimde çevrilmiştir:
(7) yelviçi erniy yelvi küçi üze yalayuklar közin bamakdın ötgürü ezügin armakın bo muntağ at yayada ulatı tınlıglar kuvragın altun kümüşte ulatı ed tavarlaryükmekin körkitmiş közüntürmiş erür AYUçar 988 [T 665 425c26 zhu huan shu shi ren du jian xiang zhang
“Büyücü adamın büyü gücü ile insanların gözünü bağlaması sayesinde aldatmaca ve hile ile böyle at, fil (ve başka) canlılar topluluğunu (ve) bu altın gümüşten başka nesneler yığınını göstermiştir.”
(…)
yüz yügerü “yüz yüze, karşılıklı”
Bu ibare yüüz yügerü bol- “yüz yüze olmak” ve yüz yügerü sözleş- üzere iki farklı yapıda karşımıza çıkar. (9) numaralı örnekte ^di sheng dao xian qian (= Eğer bir kutsal yol önde apaçık (olsa)) cümlesinin kurucuları P qian “cephe, ön”, M xian “apaçık, belirgin” sözleri Uygurcaya yüz yügerü “karşımızda apaçık” biçiminde çevrilmiştir. (10) numaralı cümlede ise Uygurcaya doğrudan bir çeviri söz konusudur: (®^ mian lun “yüz yüze konuşmak”)
(9) birök bir orunta tüzün yol yüüz yügerü bolsar Abid. Sho I 3826 (^—ruo yidi sheng dao xian
qian)
“Eğer bir yerde kutsal yol önümüzde apaçık olsa …”
(10) takı artokrak kedin enetkek elinteki atıkmış bilge toyınlar birle ney yüz yügerü sözleşmedin turmadı HT VIII 687
([T2053 264b08] seng mo bu mian lun bö re)
“Ve sonra Hint ülkesindeki şöhret bulmuş bilge rahipler ile yüz yüze hiç konuşmadı.”
Sonuç
Uygur metinleri, çoğunlukla çeviri ürünler olması nedeniyle, yukarıda söz edildiği gibi, Eski Türk kültürünü yansıtması açısından tereddütle yaklaşılan metinler olmuştur. Bu tartışılan konuyu açıklığa kavuşturmanın en temel yolu şüphesiz metinlerin iki dilli (Çince, Uygurca) ve hatta üç dilli (Sanskritçe, Çince ve Uygurca) olarak karşılaştırılmasıdır. Bu karşılaştırmalar, değişik konularda fikir edinmemizi sağlayacaktır. Yukarıda da görüldüğü gibi, Uygurcada “agız”, “köz” ve “yüz” sözleriyle kurulmuş deyimlerin Çince orijinal metinle büyük ölçüde uyumlu olduğu, deyimlerin çoğun286
- Cevap: Bu sayfada herhangi bir soru bulunmamaktadır.
9. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Hazırlık Ders Kitabı Sayfa 286 Cevabı ile ilgili aşağıda bulunan emojileri kullanarak duygularınızı belirtebilir aynı zamanda sosyal medyada paylaşarak bizlere katkıda bulunabilirsiniz.
