Adabımuaşeret Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 24

Aileye saygı göstergesi amacıyla ölüleri anmak için anıt mezarlar yapılmıştır. Köktürklere ait Ongi Yazıtı’nda yer alan “Bilge babacığım[ın] yoğ törenini (ve) anıt mezarını yaptırdım.” ifadesinden Türklerin ölülerine saygı gereği kurgan adı verilen mezarlar yaptığı ve onlar için yas törenleri düzenlediği anlaşılmaktadır. Söz konusu gelenekte ölülere ve kurganlara saygısızlık, toplum nezdinde kabul görmeyen tutumlardandır. Öyle ki bu saygısızlıklar savaşlara neden olmuştur.

Eski Uygur metinlerinde nezaketle ilgili pek çok ifade yer almıştır. Bağlılıkla hürmet etmek anlamında “yükün-ü ötün-”, bir şeyi saygıyla göstermek için “baltür-ü yarlıka-” sözün saygıyla söylendiğini belirtmek için “ti-p ötün-” ve fedakârlıkla bir şey yapmayı dile getirmek için “kıl-u tagin-” ifadeleri kullanılmıştır. Bu sözcüklerin Uygur metinlerinde yer alması, Türklerin nezakete verdiği önemin çok erken dönemlere kadar uzandığını göstermektedir. Dîvânu Lugâti’t-Türk’ten edinilen bilgilere göre Türkler, kendilerinden yaşça büyük veya saygı duydukları kişilere “siz”, kendilerinden küçük kişilere ise “sen” diye hitap etmiştir.

İlk Türk toplumlarında her varlığın bir ruhu olduğuna inanılmıştır. Bu yüzden tüm canlılara ve doğaya saygı duyulmuş, hiçbir varlığa zarar vermemek anlayışı kabul görmüştür.

Toplumun yaşam biçimini etkileyen adabımuaşeret devlet-millet ilişkisi bağlamında ele alındığında milletin devlete karşı sorumluluklarından söz edilebilir. Vatan sevgisi, geçmişten bugüne Türklerin hayatını şekillendiren temel kavramlardan biridir. Bu bağlamda ilk Türk devletlerinde savaştan kaçmak, telafisi olmayan bir suç sayılmış; savaşta ölmek yerine yaşlılıktan ölmek ise utanç kaynağı kabul edilmiştir. Köktürklere ait Bilge Kağan Yazıtı ‘nda hakanın milleti için yaptığı fedakârlıklar anlatılmıştır. Yazıtta geçen “İçte aşsız, dışta giysisiz, düşkün, perişan millet üzerine oturdum. Küçük kardeşim Kül Tigin ile konuştuk. Babamızın, amcamızın kazanmış olduğu milletin adı sanı yok olmasın diye, Türk milleti için gece uyumadım, gündüz oturmadım. Küçük kardeşim Kül Tigin ile, iki şad ile öle yite kazandım. (…) Ondan sonra Tanrı bağışlasın, kut’um var olduğu için, kısmetim var olduğu için, ölecek milleti diriltip besledim. Çıplak milleti elbiseli, fakir milleti zengin kıldım. Az milleti çok kıldım.” ifadeleri ve hakanların halka çadırlarıyla sofralarını yağma ettirme geleneği Türklerde devlet büyüklerinin milleti için fedakârlık etme tutumunun kökenlerine işaret eder. Toplum hayatında sağlıklı ilişkilerin kurulmasının gereklerinden biri olan fedakârlık kavramı, toplum huzurunun bir güvencesi olan adabımuaşeretin de gereği hâline gelmektedir.

İlk Türk toplumlarında önem verilen aile içi pek çok adabımuaşeret esası vardır. Aile içinde sevgi ve saygı, aile ve devlet için fedakârlık, hakanın halkı için yaptığı iyilikler dönemin edebî eserlerine yansımıştır. Elegest I Yazıtı’nda geçen “(Ey) Urungu Külüg Tok Bögü Terken, babam, bey, kahraman (olduğu) için, birlikte gittim.” ifadesi oğlunun, babasını savaşlarda yalnız bırakmadığını, aile bireylerinin birbiri için fedakârlık ettiğini göstermektedir. Yenisey Yazıtları’ndan biri olan Tugutüp Yazıtı’nda “Sevgili akrabalarıma doymadım, ne yazık!”, “Yedi ağabeyim (ve) ablama (doymadım), ne yazık!” ifadeleri yer almaktadır. Begre Yazıtı’nda “Halkımdan, akrabalarımdan ayrıldım, (onlara) doymadım.”, Çaa-Höl I Yazıtı’nda “Bilge anneme bağlandım, akrabalarıma bağlandım.” cümleleri geçmektedir. Bu ifadeler aile içinde ve akrabalar arasında sevgi bağının güçlü olduğuna işaret etmektedir. Türklerde aile içinde adabımuaşerete önem verildiği anlaşılmaktadır. Orhun Yazıtları’nda yer alan “Umay gibi annem hatunun kut’u sayesinde kardeşim Kül Tigin erlik adını aldı.” ifadesi Türklerin değer dünyasında anneye verilen önemi ve duyulan saygıyı göstermesi bakımından önemlidir.

Cevap: Bu sayfada soru bulunmamaktadır.

Meb Yayınları Adabımuaşeret Ders Kitabı Sayfa 24 ile ilgili aşağıda bulunan emojileri kullanarak duygularınızı belirtebilir aynı zamanda sosyal medyada paylaşarak bizlere katkıda bulunabilirsiniz.