Kaşgarlı Mahmut Kimdir, Eserleri, Hayatı, Edebi Kişiliği Kısaca
Kaşgarlı Mahmut Kimdir, Eserleri, Hayatı, Edebi Kişiliği Kısaca
XI. yy. dil bilgini ?-?
• Kutadgu Bilig yazarı Yusuf Has Hacib’in çağdaşı olan Mahmud ilk Türk-İslâm devletini kurmuş Kara-Hanlılar so-yundandır. 1072 yılı Ocak ayında Bağdat’ta yazmaya başladığı Divanü Lûgât-it Türk (Türk Dilleri Sözlüğü) adlı eserini 10 Şubat 1074’te tamamlayarak, Abbasî halifelerinden El-Muktedî Billâh’a sundu.
• Araplara Türkçeyi öğretmek amacıyla hazırlandığı için Arapça yazılan, dilimizin ilk sözlüğü, ilk dilbilgisi kitabı olan Divanü Lûgât-it Türk, İslâmlıktan önceki sözlü edebiyatımızın özelliklerini de aydınlatan bir kültür anıtıdır. “Türkçenin Arapça ile koşu atları gibi yarış edebileceğini” göstermek, Türk dilinin zenginliğini, her duygu ve düşünceyi ifadeye elverişli olduğunu ispat etmek gibi milliyetçi bir amaçla hazırladığı bu eserinde Kaşgarlı Mahmud, kelimeleri açıklarken, Türk dillerinde uzun dolaşmalar sonucu çeşitli Türk lehçelerinden topladığı dil, edebiyat ve folklor malzemesinden de faydalanmış, Türkçe kelimelerin anlamlarını açıklamada eserine sav denen atasözlerinden, sagu denen ağıtlardan, koşuk denen şiirlerden, destan parçalarından didaktik, lirik, epik parçalar, örnekler serpiştirmiştir • Kültür ve medeniyet tarihimizin temel kitaplarından olan Divanü Lûgât-it Türk ancak 1908’den sonra İstanbul’da meydana çıktı, önce 1915/17’de üç cilt olarak bastırıldı (Kilisli Rıfat baskısı), Besim Atalay tarafından Türkçeye çevirisi de Türk Dil Kurumu tarafından yayımlandı (5 cilt, 1939-1943)
• Büyük dil bilginimiz konusunda çıkmış iki tanıtma kitabından birini Şakir Ülkütaşır (TDK y. 1962), yenisini de Prof. Ahmet Caferoğlu (M. Eğ. Bak. 1000 Temel Eser serisi, 1970) hazırladılar. Türk Dili dergisinin Ekim 1972 sayısı da Divanü Lûgât-it Türk özel sayısıdır.