Refik Halit Karay Kimdir, Eserleri, Hayatı, Edebi Kişiliği Kısaca

XX. yy. romancılarından, 14 Mart 1888-18 Temmuz 1965, doğ. ve ölm. İstanbul

• Galatasaray Lisesi’nde okudu (1900-1906). Meşrutiyet’in ilâ­nından sonra Hukuk öğrenimini ve bir kalemdeki kâtipliğini bırakarak gazetecilik hayatına atıldı, Tercüman-ı Hakikat gazetesinde çalıştı (1909). Fecriâtî topluluğu­na girdi. Kirpi imzasıyla mizah dergisi Kalem’e yazılar yazdı (Kirpinin Dedikleri, 1911), İttihat ve Terakki hükümeti tarafından, muhalif partiden olmadığı halde, mu­halefeti tuttuğu için Sinop’a sürüldü (1913), oradan Çorum’a, Ankara’ya, Bilecik’e nakledildi. İstanbul’a döndükten sonra (1918) Robert Kolej’de Türkçe öğretmenliği yaptı, Hürriyet ve İtilâf Partisi Genel Merkezi’ne üye oldu. Posta-Telgraf Umum Müdürlüğü’ne atandı (1919). Aydede isimli mizah dergisini çıkardı (22 Ocak 1922, 90 sayı), Millî Mücadele aleyhindeki yazı ve davranışları yüzünden “yüzellilik-ler” listesine girdi, yurdu terk etmek zorunda kaldı (9 Kasım 1922). Beyrut ve Halep’te geçirdiği 15 yıllık bir sürgün ve gurbet hayatından sonra af kanunuyla yurda döndü (Temmuz 1938). Tekrar gazeteciliğe başladı. Aydede gazetesini ikinci defa çıkardı (1943-1945, 125 sayı), Zincirlikuyu Mezarlığı’nda gömülü • Hiciv ve mizah yazıları ile deneme, fıkra ve hatıralarını ayrı ayrı kitaplarda toplamış olan Refik Halit; edebiyat alanında, konularını Birinci Dünya Savaşı yıllarında yakından gördüğü Anadolu halk ve hayatından alan Memleket Hikâyeleri ile tanındı (1919), 1938’de Suriye’den döndükten sonra edebî çalışmalarını romanda topladı • Refik Halit üzerine tek kitap Hikmet Münir Ebcioğlu tarafından çıkarıldı: Kendi Yazıları İle Refik Halit (1948)

• Hikâyelerini Memleket Hikâyeleri (1919) ve Gurbet Hi­kâyeleri (1940) kitaplarında derledi. Deli (1939) bir perdelik bir oyundur. Mizah, hiciv, fıkra, deneme, sohbet ve anı türlerindeki yazılarının toplandığı kitapları: Kir­pinin Dedikleri (1916), Ago Paşa’nın Hâtıratı (1918), Ay Peşinde (1918), Sakın Aldanma, İnanma, Kanma (1919), Tanıdıklarım (1922), Guguklu Saat (1922), Bir Avuç Saçma (1939), Bir İçim Su (1939), İlk Adım (1931), Nesil Üç Hayat (1943), Minelbâb İlelmihrab (1964, Anı)

• Sayı bakımından romanları, öteki türlerdeki eserlerinin toplamını geçer: İstanbul’un İçyüzü (1920), “Yezidin Kızı (1939), Çete (1939), “Sürgün (1941), “Anahtar (1947), “Bu Bizim Hayatımız (1950), Nilgiin (üç cilt, 1950-1952), Yeraltında Dünya Var (1953), Dişi Örümcek (1953), Bugünün Saraylısı (1954), İkibin Yılın Sevgilisi (1954), İki Cisimli Kadın (1955), Kadınlar Tekkesi (1956), Karlı Dağdaki Ateş (1956), Dört Yapraklı Yonca (1957), Sonuncu Kadeh (1965) • Daha önce kitap biçimine girmemiş eserlerinin de katılmasıyla 37 cilt tutacak, Refik Halit’in bütün eserleri, 1964’ten beri, İnkılâp ve Aka Kitabevleri (şimdi İnkılâp Kitabevi) tarafından yayımlanmaktadır. Bu diziden çıkan kitaplar arasında romanlar (Ayın Ondördü, Yüzen Bahçe, Yerini Seven Fidan, Ekmek Elden Su Gölden) ve fıkralar (Makiyağlı Kadın, Tanrıya Şikâyet) vardır. Yazarın Bir Ömür Boyunca adlı anıları ancak 1990 yılında yayımlanmıştır.