Samipaşaza Sezai 

• Tanzimat devri yazarlarından, 1860-26 Nisan 1936, doğ. ve ölm. İstanbul

• Babası Sami Paşa’nm konağında özel öğrenim gördü. Evkaf MektubîKalemi’ne memur oldu (1880), Londra elçiliği 2. kâtipliğine atandı (1881), bu görevde dört yıl kaldı. İstibdat devrinde (1901) kaçtığı Paris’te İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin yayın organı Şûrâ-yı Ümmet gazetesine başmakale ve yazılar yazdı. Meşrutiyet’in ilânı üzerine İstanbul’a geldi (1908), Madrit elçisi oldu (1909-1914). Birinci Dünya Savaşı’nı İsviçre’de geçirdi, yurda döndü (1921). Göksu Mezarlı­ğı’nda gömülü e Yazı hayatına makale ve musahabeler, tiyatro eserleri yazmakla başlayan Sezai Bey, şöhretini romanı (Sergüzeşt, 1889) ve küçük hikâyeleri (Küçük Şeyler, 1892) ile sağladı. Namık Kemal’den gelme romantik yanları da olmakla beraber, gündelik hayat sahneleri çizmekte, kişileri konuşturmakta başarılı • Sergü­zeşt romanı, hele Alphonse Daudet (1840-1897) etkisinde ve kahramanları halktan seçilmiş, Batı’daki benzerlerinden farksız, on, on iki kadar küçük hikâyesi, Sezai Bey’i gerçekçiliğe yönelen Tanzimat hikâye ve romancılarından biri yaptı.

• Öteki eserlerinden Şir (oyun, 1887), Şir (Farsça: aslan anlamında) adında bir Afgan şeh­zadesinin, ikisini de öldürerek, sevgilisinden ve kızkardeşinden öç alışını anlatır. Rumûzu’l-Edeb (1900, Edebiyat Rumuzları, Kavramları) kitabında sohbet, anı ve gezi yazıları, sohbetlerinden örnekler bulunur.

• Yazar üzerine bir tanıtina kitabı A. Ferhan Oğuzkan’indir: Sami Paşazade Sezai/Hayatı, Sanatı, Eserleri (Varlık Ya­yınları, 1954). Üç kez basılmış Sergüzeşt romanının yeni baskısı, Başbakanlık Kül­tür Müsteşarlığı yayınlarındadır (1972). Sami Paşazade’nin hikâye, hatıra, mektup ve edebi makaleleri Zeynep Kerman tarafından (1981) derlendi.