Alman Edebiyatı Genel Özellikleri, Yazarları ve Eserleri
ALMAN EDEBİYATI
Alman edebiyatının romantizmin ortaya çıkmasından sonra oluşmaya başladığını görüyoruz. Alman edebiyatının oluşmasında özellikle Goethe, Shiller gibi büyük sanatçıların çok büyük etkileri olmuştur.
Alman edebiyatının en önemli sanatçıları şunlardır:
JOHANN VVOLFGANG VON GOETHE (1749-1832)
Alman ve dünya edebiyatının en önemli şair ve yazarlarından olan Goethe, Romantizmin temsilcilerin- dendir. Saray çevresinden bir ailenin çocuğu olan Goethe, babası tarafından aydınlanma düşüncesinin ideallerine göre yetiştirilmiştir. Babası, Go- ethe’nin eğitimine çok önem vermiş ve özel öğretmenler tutarak Latince, eski Yunanca, Fransızca, İngilizce, İtalyanca gibi dilleri öğrenmesini sağlamıştır. Hukuk eğitimi alan Goethe, tarih, coğrafya, matematik ve doğa bilimleri gibi dallara da ilgi duymuştur. Ayrıca ailesinin zengin kitaplığı Goethe’nin yetişmesinde önemli rol oynamıştır, ilk şiirlerini on yaşında yazmaya başlamıştır. Ancak bu dönemde yazdığı şiirlerini daha sonra yok etmiştir.
Schiller’le tanışan Goethe, onunla dost olur. İki yazar da bu dostluktan olumlu anlamda etkilenir. 1805’te Goethe, dostu Schiller’i kaybeder. Bu ölüm onu derinden sarsar. Dostunu kaybetmesinin acısına, ailevi sorunlar ve siyasi karışıklıklar da eklenince köşesine çekilir. Sürekli yazar, hayatının en üretken dönemini geçirir. Yaşı da hayli ilerleyen sanatçı, VVeimar’da yaşamını yitirir.
Yazdığı eserlerle Avrupa edebiyatını, fikir hayatını derinden etkilenmiştir. Birçok eseri Türkçeye de çevrilmiştir.
Eserleri:
Roman:
Genç Werther’in Acıları, VVilliam Meister’in Çıraklık Yılları
Tiyatro:
Faust, Tasso, Stella
Şiir:
Balladlar, Toplum Türküleri, Batı – Doğu Divanı
Genç Werther’in Acıları
Goethe’nin yirmi beş yaşındayken yazdığı, onun hayatını değiştiren romanıdır. Romanda olay VVerther’in mektuplaştığı arkadaşı VVİllhelm’in eliyle, mektuplar biçiminde anlatılır. Romanın kahramanı olan VVerther, büyük kentin yarattığı ruhsal çöküntüden doğaya kaçarak VVahlheim’e yerleşen aydın bir gençtir. Orada tanıştığı soylu bir ailenin güzel kızı Lotte’ye aşık olur. Lot- te de kayıtsız değildir bu aşka; ama Albert’le nişanlıdır ve verilen sözler, ahlaki değerler önemlidir. Lotte, sonunda nişanlısı Albert ile evlenir. VVerther ise bir aile dostu olarak yer alır yanlarında. Ne var ki aşk ve dostluk arasındaki sınır çizgisi zayıftır. Sınırı geçmekten korkan Lotte, bir daha görüşmemeleri gerektiğini bildirir genç adama. VVerther, bu acıya dayanamaz ve Lotte’ye son bir mektup yazarak intihar eder,
Faust
Şiirsel bir oyun olan Faust, dünya edebiyatı klasikleri arasında yer alır. Goethe’nin Faust’u, içeriğinin çok zengin felsefi derinliği nedeniyle pek çok farklı yorumla yüzlerce kez yeniden incelenmiş, dünyanın tüm ülkelerinde çok farklı yorumlarla sahnelenmiştir. Faust, Goethe’nin hemen hemen neredeyse tüm yaşamı boyunca yazarak tamamladığı bir yapıttır. Oyunun baş kahramanı Faust, felsefeyi, tıbbı, doğa bilimlerini, teolojiyi araştırmış; gençlik ve olgunluk çağını yeryüzünün sırlarını çözmek için tüketmiştir. Faust’un bu arayışı Mefistofeles’i (Şeytan) rahatsız etmektedir. Çünkü pek çok insanı felaketlerle yok etmesine bir o kadar insanı dünyasal hazlarla uçuruma düşürmesine karşın, yeryüzündeki Faust adındaki doktor, akıl ve bilgi ile kendisine karşı direnmektedir. Tanrı’dan Faust’u doğru yoldan çıkarmak için izin isteyen Mefistofeles, onun bunalımlar içinde olduğu bir gece karşısına çıkar ve Faust’a dünya hazlarını vaad eder. Bir iddiaya girerler.
Mefistofeles, onun bilgi hastalığından kalbini kurtaracak, yaşatacağı en güzel hazlar karşısında Faust: “Dur ey zaman, ne güzelsin!’ diyecek olursa iddiayı Mefistofeles kazanmış olacaktır. Mefistofeles, Faust’u gençleştirir ve ona aşk duygusunu tattırır. Faust, bu duyguyu sadece Gretchen adlı genç bir kızdan çok ötede Flelene idealine kadar hissedecek, ama her şeye karşın, Mefistofeles’e beklediği cavabı vermeyecektir.
**********
SHİLLER (1759-1805)
Alman edebiyatının en büyük şairlerindendir. Flukuk ve hekimlik öğrenmeye başlasa da Shiller, daha çok edebiyata ilgi duymuştur.
Özgürlük düşüncesine önem verdiğinden, diktatörleri eleştiren bir oyun yazar. Kitap çıkınca Duka’nın hışmına uğrar. Shillere’e bir daha sansürden geçirmeden hiçbir eserini yayınlayamayacağı bildirilir. Bu yasağa rağmen bir piyesini sahnelettiği için hapse atılır. Sonra dostlarının yardımıyla hapisten kaçar. Manheim’da takma adla saray tiyatrosunda çalışmaya, bir yandan da yeni eserler yazmaya başlayan sanatçı, felsefeyle, tarihle uğraşır; üniversitede on yıl kadar profesörlük yapar. Shiller, kırk altı yaşında veremden ölür.
Goethe’den sonra Almanların en büyük lirik, romantik şairi sayılır. Sanatta güzellik ve ahlakı, faydayı bağdaştırmak amacıyla eserler ortaya koymuştur.
Eserleri:
Roman:
Wİlhelm Teli, Flaydutlar, Don Karlos
**********
THOMAS MANN (1875-1955)
20. yüzyılın en önemli Alman yazarlarından (romancı) biridir. Yine yazar olan kardeşi Heinrich ile birlikte bir süre İtalya’da bulunur. Sonra ülkesine dönüp Münih’te yaşamaya başlar. Hit- ler’in iktidara gelmesi üzerine 1933’te Almanya’yı terk eder. Önce Fransa’ya, sonra İsviçre’ye gider. ABD’de bir üniversitede profesör olarak edebiyat dersleri verir, ikinci Dünya Sava- şı’ndan sonra Avrupa’ya döner, ancak Almanya dışında yaşamını sürdürür. 1929’da Nobel edebiyat ödülünü kazanır.
Mann’ın eserleri çoğunlukla sağlık, hastalık, ruhsal durumlar ile sanat konuları üzerinedir.
Eserleri:
Roman:
Büyülü Dağ, Değişen Kafalar, Alaca Karanlıkta
**********
BERTOLT BRECH (1898-1956)
Alman oyun yazarı ve şairidir. Tıp öğrenimini yarıda bırakıp Birinci Dünya Savaşı’na katılmış, askeri hastanede görev almıştır. Burada görev yaparken şiirler yazmaya başlamıştır.
1924’te Berlin’e gitmiş ve burada epik tiyatro anlayışını geliştirmiştir. Bazı oyunlarını Marksizmin etkisiyle yazmıştır. Naziler iktidara gelince 1933’te İsviçre’ye kaçmıştır. Danimarka, Finlandiya, SSGB, Amerika’da bulunan sanatçı, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Berlin’e dönmüş ve orada ölmüştür. Brecht, Stalin Barış Ödülü’nü de almıştır.
Eserleri:
Ana ve Çocukları, Sezuan’ın İyi İnsanı, Galile, Kafkas Tebeşir Dairesi