Anlam Değişmesi Nedir Kaça Ayrılır Çeşitleri Kısaca Özellikleri Maddeler Halinde

Bir sözcüğün anlamını yitirip başka bir anlamda kullanılır olmasıdır. Anlam değişmesi; anlam daralması, anlam ge­nişlemesi ve anlam kayması şeklinde olabilir.

********************

1) Anlam Daralması Nedir Konu Anlatımı

Bir sözcüğün genel anlamdan dar bir anlama geçerek değişmesidir.

• Örneğin, “oğul” sözcüğü eskiden “yavru, çocuk” anlamın­da hem kız hem de erkek çocuklar için kullanılan bir kelimeyken bugün bu sözcük “sadece erkek çocuklar” için kullanılmaktadır. Dolayısıyla “oğul” sözcüğü anlam daralmasına uğramış bir sözcüktür.
• “Yemiş” sözcüğü “meyve” anlamında geniş bir anlama sahiptir. Bugün bu sözcük daralarak, özellikle Ege Bölgesi’nde “incir” anlamında kullanılır olmuştur.
• “Makine” sözcüğü her türlü araç olarak geniş anlamda kullanılan bir sözcüktür. Bazı yörelerde bu sözcüğün “otobüs” veya “kamyon” yerine kullanılması bu sözcüğün bu yörelerde dar anlamda kullanıldığını gösterir.
• “Davar” sözcüğü eskiden “mal, mülk, eşya” anlamında kullanılan bir sözcükken bugün bu sözcüğün “koyun, keçi” anlamında kullanılması anlamda daralmaya başka bir örnektir. Aynı şekilde “mal” sözcüğü de “mülk, sahip olunan eşya” anlamında kullanılırken bazı bölgelerde “büyükbaş hayvan” anlamında kullanılarak daralmaya uğramıştır.
• “Hayvan” sözcüğü “insanları da içine alan canlı” anlamında kullanılmışken bu sözcük daha sonra sadece “kedi, köpek gibi canlıları” ifade eden dar bir anlamda kullanılır olmuştur.

********************

2) Anlam Genişlemesi Nedir Konu Anlatımı

Bir sözcüğün dar anlamdan genel anlama geçerek değiş­mesidir. Anlam genişlemesi daha çok, toplumsal değişmeler nedeniyle ortaya çıkar.

• Örneğin, “araba” sözcüğü eskiden sadece “atlı araba”yı karşılarken günümüzde “motorlu taşıtlar” olarak genel bir anlam kazanmıştır.
• “Şeytan”, Allah’ın cennetten kovduğu bir melektir. Bu sözcük bu dar anlamdan mecaz yoluyla genişlemiş ve “kurnaz, kötü” anlamlarında kullanılarak genişlemiştir. Aynı şekilde “Nemrut” bir tarihi kişiyken bugün bu sözcük “acımasız, suratsız, sert” anlamlarında kullanılarak genişlemiştir.

********************

3) Anlam Kayması Nedir Konu Anlatımı

Bir sözcüğün kullanılagelen anlamını kaybedip yeni bir anlam kazanmasına denir.

• Örneğin “karı” sözcüğü “yaşlı kadın”, “koca” sözcüğü
• “yaşlı erkek”, “genç” sözcüğü ise “çocuk” anlamına gelen sözcüklerdir. Bugün bu sözcüklerin anlam değişimine uğradığı açıktır.
• Anlam kayması; anlam kötüleşmesi ve anlam iyileşmesi olarak da karşımıza çıkar.
• Örneğin “canavar” sözcüğü “canlı, yaşayan anlamına gelen bir sözcükken bu sözcük “yırtıcı, azgın masal yaratı­ğı” olarak anlam kötüleşmesine uğramıştır. Yine, “yosma” sözcüğü eskiden “alımlı kadın” anlamında kullanılırken bugün bu sözcük “anlam kötüleşmesi”ne uğramış ve “düşmüş kadın” anlamında kullanılır olmuştur.
• Tersi bir durum olarak “anlam iyileşmesi” de söz konusu­dur: “Yavuz” sözcüğü eskiden “kötü” anlamındayken bugün bu sözcük “yiğit, güzel, güçlü” şeklinde anlam iyileşmesine uğramıştır.