DİVAN ŞİİRİ NAZIM ŞEKİLLERİ (NAZIM BİÇİMLERİ)

GAZEL

• Aşk, şarap, kadın konusunu işleyen divan şiiri nazım şeklidir.
• Uzunluğu 5 ile 15 beyit arasında değişir.
• Kafiye şaması aa ba ca da ea şeklinde devam eder; ya­ni, ilk iki dize kendi arasında kafiyeli, diğer beyitlerin ilk dizeleri serbest, son dizeleri birinci beyitle kafiyelidir.
• Gazelin ilk beytine matla, son beytine makta, en güzel beytine beytü’l gazel veya şah beyit denir.
• İç kafiyesi olan gazellere musammat gazel denir.
• Şairin mahlasının geçtiği beyte taç beyit denir.
• Tüm beyitleri aynı güzellikte olan gazele yek-avaz gazel; tüm beyitlerinde aynı konuyu işleyen (konu birliği olan) gazele ise yek-ahenk gazel denir.
• Gazeller divan şiiri olduğundan aruz ölçüsüyle ve genellikle tam-zengin kafiyelerle yazılır.
• Gazeller konu bakımından halk şiirindeki koşmaya benzer.

ÖRNEK

Kıldı zülfün tek perişan hâlimi senin.

Bir gün ey bi-derd sormazsın nedir hâlin senin.

Gitti başımdan gönüI ol serv kaddin sayesi.

Ağla kim idbara tebdil oldu ikbalin senin.

Zinet içün cism divarında etmezdim yerin.

Çekmeseydi aşk levh-i cana timsalin senin.

Tiz çekmezsin cefa tîğin beni öldürmeğe.

Öldürür ahir beni bir gün bu ihmalin senin.

Saye-veş çoktan Fuzuli hâk-i kuyun yasdanır.

Ol ümit ile ki bir gün ola pâ-mâlin senin.

Fuzuli’ye ait olduğu son (makta) beytinden anlaşılan yukarıdaki gazelin kafiye şeması: aa ba ca da ea şeklindedir.