Gereksiz Kullanılan Sözcükler

Bir sözcük, kullanıldığı cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulmuyor veya daralmıyorsa o sözcük gerek­sizdir.

Gereksiz Kullanılan Sözcükler ile İlgili Örnekler

İki arkadaştan en kısa boylu olanı daha sevimliydi.

(Söz konusu olan zaten “İki arkadaştır, “en” zarfına gerek yoktur.)

Kısa ve bodur ağaçlar Torosların sevimli cüceleridir.

(“bodur” zaten “kısa’ Tığı da içerir, dolayısıyla “kısa”ya gerek yoktur.)

Yaklaşık bir haftaya yakın, hiç ara vermeden aynı şarkıyı defalarca dinledi. (“Yaklaşık” sözcüğü kullanıldığı için “yakın” sözcüğü; “ara vermeden” fiilimsisi kullanıldığı için “hiç” sözcüğü ve “aynı şarkı” söz konusu olduğu için “defalarca” sözcüğü gereksiz kullanılmıştır.)

Geceler boyu uyuyamamamın nedeni senin sevginden- dir. (“den” eki bu cümlede sebep bildirmektedir. Bu du­rumda ya “neden” sözcüğünü ya da “den” ekini kullan­mamak gerekir.)

Otobüslerin durak yerlerinin değiştirilmesi gündemi­mizdedir. (“durak” zaten yer bildirir, o hâlde “yer” söz­cüğüne gerek yoktur.”)

Birazdan güneş, san saçlarını toplayarak battı batacak.

(Ya “birazdan” sözcüğü kaldırılmalı ya da “battı batacak” ikilemesi “batacak” şeklinde söylenmelidir.)

Dışarıda yağmur yağıyor diye kimse evinden ayrılmı­yordu. (“yağmur” zaten “dışarıda” olur, “dışarı” sözcüğü gereksiz kullanılmıştır.)

Ona neredeyse kızarcasına baktı, (“kızarcasına” sözcüğü zaten “neredeyse, gibi” anlamlarını katmıştır, o nedenle de “neredeyse” sözcüğüne gerek yoktur.)

Güneşin tepeye çıkmasıyla sular geriye çekildi, (“ge­riye” sözcüğünü kaldırdığımızda anlam bozulmadığı için bu sözcük gereksizdir.)

DİKKAT

“Bir” ve “tek” sözcükleri eş anlamlı sözcüklerdir. Bu nedenle “Pazardan iki kilo elma, üç kilo çilek ve sadece bir tek karpuz aldı.” cümlesinde “tek” sözcüğünün gereksiz kullanımından kaynaklanan bir anlatım bozukluğuyla karşılaşırız. Ancak “bir tek” sözcüğü “sadece” anlamında kullanılmışsa bu, doğru bir kullanımdır. Örneğin; “Bir tek sen anlarsın beni.” cümlesinde “sadece” anlamında kullanıldığından anlatım bozukluğu söz konusu değildir.

Aynı Anlamdaki Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması

Bir cümlede aynı anlama gelen iki sözcüğün kullanılmasına gerek yoktur. Çünkü sözcüklerden biri çıkarıldığında cüm­lenin anlamında bir bozulma olmaz.

Zamanın geçmesiyle gittikçe azalan vaktini nasıl geçi­receğini bilmiyordu.

Bu cümlede aynı anlamı veren “zamanın geçmesi” sö­zünün veya “gittikçe azalmak” ifadesinin kaldırılması gerekir

Edat ve Bağlaçların Gereksiz Kullanılması

Bir cümlede aynı anlama gelen edat veya bağlaçların bir­likte kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar.

Ama geldiğimiz karmakarışık yolları ise kimse hatırla­mıyordu.

Ancak, ne var ki işler yolunda gitmedi.

Öyleyken, biz gene de vazgeçmedik mücadeleden.

Sanki apartmanda kimse yok gibiydi.

Gözlerini ve sözlerini ve de ellerini hatırlıyorum yavaş yavaş. (Bu cümlede kullanılan ilk “ve” bağlacının yerine virgül getirilmelidir. Ayrıca “ve de” diye bir bağlacımız yoktur, dolayısıyla “de” bağlacının kaldırılması gerekir.)

SORU

Aşağıdakilerden hangisinde anlatım bozukluğu yoktur?

A) Kitaplarını raflara düzgün bir biçimde yerleştir.

B) Dolabın içine yaş pastadan geriye kalanı da koydu.

C) İki genç birbirleriyle gizli gizli işaretleşiyordu.

D) Sevinçten, etekleri zil çalıyordu haberi duyanların.

E) Ömrünün önemli bir kısmını bilimsel çalışmalara ayır­mıştı.

CEVAP

A seçeneğinde “biçimde”; B’de “geriye”; C’de “birbir­leriyle”; D’de ise “sevinçten” sözcüklerinin gereksiz kullanılması anlatım bozukluklarına yol açmıştır. Doğru seçenek E’dir

Yardımcı Fiilin Gereksiz Kullanılması

“Etmek, eylemek, olmak, kılmak…” yardımcı fiillerinin yerine bir ek getirilebiliyorsa o yardımcı fiil gereksizdir. Başka bir deyişle yardımcı fiilden önce gelen isim, fiilleştirilebiliyorsa o sözcük grubundaki yardımcı fiil gereksiz kullanılmıştır diyebiliriz.

İnsanı çileden çıkaran bu durumu kabul edemiyor, is­yan ediyordu, (kabullenemiyor)

Umut ediyorum ki her şey yoluna girecek, (umuyorum)

Yardımcı fiilin yanlış kullanılması anlatımı bozar.

Bu gece hastanede üç kişi doğum etti, (“doğum etti” değil “doğum yaptı” olmalıdır.)