Yeşil Gece Kitap Özeti, Konusu, İncelemesi

Reşat Nuri Güntekin’in romanı (1928)

• Olaylar İkinci Meşrutiyet (1908) sonrasıyla Cumhuriyet (1923) döneminin ilk yıllarını kaplar. Şahin bir köylü çocuğudur, “ilmiye”den olan babası, dinin ve islam birliğinin sembolü yeşil bayrağın bir gönüllüsü olarak yetişmesini istediği oğlunu, memleketinin medresesine gönderir.
Babası ölünce, çocukta büyük istidat gören hocalar, öğrenimini ilerletmesi için onu İstanbul’a yollarlar. Şahin, İstanbul’da Somuncuoğlu Medresesi’nde dört yıl okur, “bir gün cihanı kaplayacak yeşil sancak” düşleriyle girdiği medreseden, inançlarını yitirmiş olarak ayrılır, Dârülmuallimîn’e (Öğretmen Okulu) girer, öğretmen olur, İstanbul’u çektiği halde, softalarla savaşmak için, İzmir’e yakın ve “oniki haneye bir cami, mescit veya medrese düşen” Sarıova ilçesine gider, Emir Dede İlkokulu’na başöğretmen olur. Kasabanın egemen güçleri softalar, Şahin Efendi’nin yeni bir okul yapma çabasını engellemek isterlerse de, belediye mühendisi Necip, ona destek olur; ona yardımcı olanlardan biri de komiser Kâzım’dır. O sırada Yunanlılar İzmir’e girmişlerdir; kasabayı işgallerinde Şahin Efendi, halka ve Millî Mücadele’ye çeşitli yollardan hizmet eder; kasabadan çıkamamış subayları cepheye kaçırdığı anlaşılınca da düşmanlar tarafından bir Yunan adasına sürülür. Cumhuriyetin ilânından sonra Sarıova’ya dönen Şahin Efendi, inanılmaz bir durumla karşılaşır: Kasabanın düşman dalkavuğu eski softaları, gerici güçleri sakallarını kestirmiş, şapka giymiş, herkesten çok ilerici, cumhuriyetçi kesilmişlerdir. Öyle ki öğretmen Şahin, düşmanın işbirlikçisi ve gerici olmakla suçlanır, istenmeyen adam durumuna düşer. Padişahlık devrinde bir cumhuriyet öğretmeni gibi çalışmış olan Şahin Efendi, şimdi Cumhuriyet devrinde derdini anlatmak umuduyla Ankara’nın yolunu tutar. • Romanın değerlendirilmesi (CK/2)’de bulunduğu gibi, yeni bir bakış açısından yorumu da, özetinden yararlandığımız Fethi Naci’nin Edebiyat Yazıları (1976) kitabındadır.