Abdülaziz Kolcalı’nın Çin’de Din-i Mübin-i İslam ve Çin Müslümanları Eseri

Kitap maarif nezaret-i celîlesinin 22 Nisan 1319 tarihli ve yüz dokuz numaralı ruhsatı ile tab olunmuştur. İfâde-i Meram bölümünden sonra şu dokuz bölüm yer almaktadır:

• Çin Hüküümmeti ve din-i mübin-i İslam
• Çin Türkleri
• Pekin Türkleri
• Türkistan Çin Müslümanları
• Kolca Müslümanları
• Kolca Zari’ ve Tacirleri
• Bir Hatıra ve Bir Mütalâa
• Mütealâ-yı Kemterî
• Çin Hükümdarları

Bu şekilde dokuz başlıkla birbirinden ayrılmış dokuz bölümden oluşan kitap, besmele ile söze başlar.

Birkaç asırdan beri Çin kıtasının birçok yerinde ilerlemiş olan İslamiyet üzerine pek çok eserin kaleme alındığını, Avrupa’da bu konu hakkında haberlerin çıktığını fakat bu haberlerin birçoğunda yalan yanlış bilgilere yer verildiğini söyleyen yazar, kendisinin de İkdam gazetesinde Çin’deki Müslümanlara dair makalelerinin bulunduğunu bu makalelere eklemeler yapıp bu kitabı çıkardığını belirtir. Eserin anlattıklarından o dönemde Çin hükümetinin İslam dinine karşı hürmetkar olduğunu öğreniriz. Bu devletin İslam’a karşı olan rağbetini yazar üç sebebe bağlar:

• Peygamberimizin Mekke’den Medine’ye hicreti sırasında Çin’e giden

sahabeler

• Emeviler devrinde gösterilen olumlu muameleler.
• Harun Reşit devrinde bulunulan kuvvetli ilişkiler.

Çin devletinde görülen İslam’a yönelik taleplerin sebeplerini ve oluşma ihtimallerini açıkladıktan sonra orada bulunan İslâmî eserler hakkında bilgiler verir. Pekin’de bulunan on yedi adet câmi, İslamiyetin ne derece geliştiğinin bir kanıtı olarak göserilir. Oradaki Müslümanların genel özelliklerinden bahseden yazar şunları söyler:

“Bu Müslümanlar umûmen gayûr, çalışkan, terakkî ve terbiyeye müsteidd efkâr u maarif-i milliyelerinin hâl-i hâzıraya tevfîkan ıslâhı elzem ü ehem bir kavim-i cesîmedir.”

Bir sonraki bölümde Çin Türklerinden onların o zamanki sayısından, yaşadıkları mekânlardan, yaşam tarzlarından, giyinişlerinden, örf ve adetlerinden,
yeme- içme alışkanlıklarından bahsedilir. Kitaptan öğrendiğimiz kadarıyla oradaki Türkler, en çok ipek ve kösele îmâlatı ile uğraşırlar ve çok çalışkandırlar.

Bir sonraki bölümde yazar, Pekin Türklerinin tarihçesinden bahseder. Onların Pekin’e nasıl geldikleri, buraya yerleştikten sonra çoğalmalarını, imar faaliyetlerini anlatır. Bu Türkler, Çin Türklerinden hayat tarzı olarak farklıdır; bu sebeple kendi benliklerini kaybetme tehlikesi ile karşı karşıya kalmışlardır. Yazar, onlara öğüt olarak, Çin Türklerinin her husustaki nasihatlarını dinlemelerini, Türkistan ve Çin Türklerinden müderris almalarını, Türkçe konuşmayı teşvik etmeleri gerektiğini söyler.

Kitabın son bölümü Çin hükümdarlarını ve onların soylarını anlatır, o hükümdarların Müslümanlarla ilişkilerinden bahsedilir.