Şiir Dili İmge Nedir, Açıklaması, Örnekler

ŞİİR DİLİ

Şiirin malzemesi dildir. Günlük konuşma dilindeki sözcük, kavram ve deyişler insanların duygu, düşünce ve hayal­lerini ifade etmeye tam olarak yetmeyebilir. Bu durumda şiir dili ortaya çıkar.

Şair, günlük dilden aldığı sözcükleri titizlikle işler; anlam ve uyum açısından yeni bir düzen içinde kullanır.

Şair, günlük konuşma dilindeki sözcüklere yeni anlamlar kazandırır (yan, mecaz anlamlar), sözcükleri duygu, düşün­ce ve hayallerini ifade edecek biçimde kullanarak imgeler yaratır.

İMGE

Şairin duygu, düşünce ve hayallerini elle tutulur, gözle görülür; rengi, şekli, kokusu, boyutları olan bir görüntü hâline dönüştürüp dille ifade etmesine imge denir.

Şair, imgeyle dış dünyadan gözlemleyerek, hissederek, yaşayarak elde ettiği algıları zihninde, hayal dünyasında anlamlı bir bütüne kavuşturarak uyumlu bir görüntü oluşturur.

Şiir, dış gerçekliğin basit bir şekilde taklidi, yansıtılması değildir. Okuyanlar, dinleyenler, şairden duygu ve düşünceleri hayalleri orijinal bir biçimde ifade etmesini beklerler. Sanatçı yarattığı imgeler aracılığıyla hayatı özgün bir tarzda yansıtır ve yorumlar.

İmgelerde birçok unsur yan yana gelerek okuyucunun gözünde özgün ve çarpıcı, hayalî görüntüler oluşturur.

Bilim adamı, bulduklarını kavramlardan ve terimlerden yararlanarak kanıtlamaya, düşünür önermelerle kıyaslarla yorumlamaya gayret ederken, şair de duygulan imgelerie    f-

göz önünde canlandırmaya, hissettirmeye çalışır. <

imge oluşturulurken, alışılmamış bağdaştırmalardan, me­caz ve söz sanatlarından yararlanılır.

Söz sanatları konusu kitabımızda ayrı bir başlık altında ele alınmıştır. “Söz Sanatları” bölümüne bakınız.

ÖRNEK

ben sana mecburum bilemezsin adını mıh gibi aklımda tutuyorumbüyüdükçe büyüyor gözlerin ben sana mecburum bilemezsin içimi seninle ısıtıyorum

Bu şiirde altı çizili dizelerde imgeler kullanılmıştır. Bu imgelere bakalım:

Şairin sevgilisinin adını aklında mıh gibi tutması: Şair, sevgilisine olan bağlılığını, ona “mecbur” oluşunu, onunla birlikteliklerinin ayrılmayacak denli sağlam oluşunu çarpıcı ve orijinal bir anlatımla ifade etmek için benzetmeden yararlanmıştır. Mıh, büyük ve sağlam çividir. Bir yere çakıldığında birleştirilen parçaların birbirinden ayrılması imkânsız gibidir. Şair, sevgilisinin adını mıh gibi aklında tutma imgesiyle sevgilisine olan bağlılığını ve tutkusunu ifade etmiştir.

Şairin hayalinde sevgilisinin gözlerinin büyüdükçe büyümesi: Sevgilinin gözlerinin büyüdükçe büyümesi mecaz anlamda kullanılmıştır. Bu imge, sevgilisiyle ayrılma sürecinde olan şairin, sevgilisine olan tutkusunun azalmak yerine şiddetlenerek arttığını ifade eder. Sevgilisini düşündükçe, onun hayalini sürekli canlı tuttukça ruhunda, kalbinde sevgilisi daha büyük bir yer tutmaktadır. Şairin içini sevgiliyle ısıtması: Sevgilinin hayali, varlığının ona tekrar kavuşma umudu, şaire güç ve yaşama sevinci vermektedir. Hayatı onunla anlam kazanmaktadır.

ÖRNEK

Yeşil pencerenden bir gül at bana,

Işıklarla dolsun kalbimin içi.

Geldim işte mevsim gibi kapına

Gözlerimde bulut, saçlarımda çiy.

Bu şiirdeki imgelere bakalım:

Yeşil pencerenden bir gül at bana: Âşık, sevgilisinden karşılık beklemektedir. Sevgilinin “yeşil pencereden gül atması” aşığa karşılık verdiği anlamına gelen bir imgedir.

Işıklarla dolsun kalbimin içi: Aşkına karşılık bulma beklentisinde olan âşık, sevgilisi duygularına karşılık verdiğinde kalbinin içi ışıklarla dolacaktır; yani büyük bir mutluluğa kavuşacaktır

Geldim işte mevsim gibi kapına: Bu dizede âşık kendini “mevsim”e benzetmiştir. Ayrıca “mevsim” sözcüğünden kasıt “ilkbahar” olduğu için ad aktarması (mecaz-ı mürsel) da söz konusudur. Şair, bu imgeyle; bahar mevsiminin gelişi gibi, heyecanla, yeşilliklerle, çiçeklerle, mutlulukla, senin kapına geldim, demektedir.

Gözlerimde bulut, saçlarımda çiy: Âşık, bahar mevsiminde sabaha kadar sevgilinin bahçesinde beklediği için tıpkı çiçeklerde,otlarda olduğu gibi saçlarında çiy vardır ve aynı zamanda kavuşma anının verdiği bir heyecanla gözleri bulutludur; yani ağlamaklıdır.

UYGULAMA

Cumhuriyet döneminde İkinci Yeni şairleri imgeli şiirler yazmışlardır. Aşağıda bu hareket içinde yer alan İlhan Berk’in bir şiirine yer verilmiştir. Bu şiirdeki imgeleri bularak imgelerin şiirde hangi duygu, düşünce ve hayalleri karşdadığını belirtiniz.

NE BÖYLE SEVDALAR GÖRDÜM

NE BÖYLE AYRILIKLAR

Ne zaman seni düşünsem

Bir ceylan su içmeye iner

Çayırları büyürken görürüm.

Her akşam seninle

Yeşil bir zeytin tanesi

Bir parça mavi deniz alır beni.

Seni düşündükçe

Gül dikiyorum elimin değdiği yere

Atlara su veriyorum

Daha bir seviyorum dağları.

İlhan Berk

UYGULAMA
İmge, bir kelime veya kelime grubunun kendi anlamı dışında bir veya birden fazla anlamı çağrıştırmasıdır. Buna göre aşağıdaki şiirdeki imgeleri inceleyiniz.

Açılmış sarmaşık gülleri kokularıyla baygın

En görkemli saatinde yıldız alacasının

Gizli bir yılan gibi yuvarlanmış içimde kader

Uzak bir telefonda ağlayan yağmurlu genç kadın

Rüzgâr uzak karanlıklara sürmüş yıldızları

Mor kıvılcımlar geçiyor dağınık yalnızlığımdan

Onu çok arıyorum onu çok arıyorum